Integracja sensoryczna jest kluczowym elementem rozwoju dziecka, który wpływa na jego zdolności poznawcze, emocjonalne i społeczne. Odpowiednie przetwarzanie bodźców zmysłowych pozwala dziecku nie tylko lepiej radzić sobie z codziennymi wyzwaniami, ale także rozwijać umiejętności, które będą miały wpływ na jego przyszłe funkcjonowanie. Zajęcia z integracji sensorycznej (SI) stanowią cenne wsparcie w przypadku dzieci, które napotykają trudności w tej dziedzinie.
W wywiadzie z terapeutką integracji sensorycznej, Emilią Skoneczko, przyglądamy się, czym dokładnie jest integracja sensoryczna, jakie sygnały mogą wskazywać na jej zaburzenia i jak terapia SI może pomóc dzieciom w harmonijnym rozwoju. Rozmawiamy również o tym, jakie korzyści płyną z regularnych zajęć oraz jak rodzice i nauczyciele mogą współpracować w procesie wspierania dziecka. Jeśli zastanawiasz się, czy twoje dziecko potrzebuje wsparcia w tym zakresie, ten wywiad pomoże rozwiać wszelkie wątpliwości i lepiej zrozumieć, jak działa terapia integracji sensorycznej.
Zapraszamy do lektury wywiadu.
Czym jest integracja sensoryczna i jaką rolę odgrywa w rozwoju dziecka?
Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg odbiera, porządkuje i interpretuje bodźce napływające z różnych zmysłów – dotyku, wzroku, słuchu, równowagi, ruchu, czy propriocepcji (czucia własnego ciała). Dzięki prawidłowej integracji sensorycznej dziecko potrafi adekwatnie reagować na to, co dzieje się wokół niego – uczy się, bawi, planuje ruchy i zachowuje uwagę. Jeśli ten proces jest zaburzony, dziecko może mieć trudności z koncentracją, koordynacją ruchową, nauką czy zachowaniem. Gdy integracja sensoryczna jest zaburzona mówimy wtedy o dysfunkcji integracji sensorycznej. Dziecko wtedy może:
- być nadwrażliwe lub niewrażliwe na bodźce (np. nie lubi dotyku lub nie czuje bólu),
- mieć problemy z równowagą i koordynacją,
- być nadpobudliwe lub wycofane,
- mieć trudności z koncentracją, nauką i samoobsługą (np. ubieranie się, jedzenie).
Dlatego integracja sensoryczna jest kluczowa dla harmonijnego rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego dziecka. Gdy działa prawidłowo, dziecko potrafi:
- skupić uwagę i uczyć się,
- koordynować ruchy i planować działania,
- odpowiednio reagować na bodźce (np. nie przestraszyć się nagłego dźwięku, albo zareagować na ból),
- rozwijać mowę (bo mowa wymaga dobrej percepcji słuchowej i motoryki ust),
- kontrolować emocje i zachowanie.
Jakie są główne cele zajęć z integracji sensorycznej? Dla jakich grup wiekowych zajęcia SI są najbardziej wskazane?
Głównym celem zajęć z integracji sensorycznej (SI) jest wspieranie prawidłowego przetwarzania bodźców zmysłowych – takich jak dotyk, ruch, równowaga, wzrok, czy słuch – tak, aby dziecko mogło skutecznie reagować na otaczający je świat. Terapia SI pomaga usprawnić współpracę między mózgiem a ciałem, co przekłada się na lepszą koordynację ruchową, koncentrację uwagi, planowanie działań, samoregulację emocjonalną oraz rozwój umiejętności szkolnych i społecznych.
Zajęcia SI są przeznaczone głównie dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, ale mogą być także pomocne dla młodszych dzieci (od ok. 2 roku życia), jeśli obserwuje się trudności w rozwoju ruchowym, emocjonalnym lub społecznym.
Zdarza się, że z terapii korzystają też starsze dzieci i młodzież, zwłaszcza z zaburzeniami rozwojowymi (np. autyzm, ADHD, dyspraksja, zaburzenia koordynacji ruchowej).
Jakie sygnały mogą wskazywać na zaburzenia integracji sensorycznej u dziecka?
Do najczęstszych sygnałów, które mogą wskazywać na trudności z integracją sensoryczną, należą:
- nadmierna wrażliwość na bodźce – dziecko nie lubi głośnych dźwięków, pewnych tkanin, mycia włosów, obcinania paznokci czy jasnego światła;
- zbyt mała wrażliwość – wydaje się, że dziecko „nie czuje” bólu, często się uderza, nie reaguje na zimno lub ciepło;
- problemy z równowagą i koordynacją ruchową – dziecko często się potyka, ma trudności z jazdą na rowerze, wspinaniem się, łapaniem piłki czy zapinaniem guzików;
- trudności z koncentracją uwagi – łatwo się rozprasza, ma problem z dokończeniem zadań, często „buja w obłokach”;
- problemy z emocjami i zachowaniem – dziecko bywa nadmiernie pobudzone, impulsywne, szybko się denerwuje albo przeciwnie – jest wycofane i niechętne do zabawy z innymi;
- kłopoty z nauką – trudności z pisaniem, czytaniem, orientacją w przestrzeni, zapamiętywaniem lub planowaniem działań.
Jeśli rodzic zauważa kilka z tych objawów, warto skonsultować się z terapeutą integracji sensorycznej, który oceni, czy dziecko potrzebuje wsparcia i zaproponuje odpowiednią terapię.
Czy każde dziecko potrzebuje zajęć SI, czy są one tylko dla dzieci z trudnościami?
Zajęcia SI są terapią specjalistyczną i przeznaczone są dla dzieci, u których stwierdzono trudności w przetwarzaniu bodźców zmysłowych. Nie każde dziecko potrzebuje terapii – większość rozwija się prawidłowo poprzez codzienną aktywność ruchową i zabawę.
Jednak nawet dzieci bez zdiagnozowanych zaburzeń mogą korzystać z elementów integracji sensorycznej w ramach profilaktyki, np. poprzez zabawy ruchowe, huśtanie, turlanie, wspinanie, zabawy w piasku, lepienie z plasteliny.
Jak diagnozuje się potrzebę terapii SI? Czy wymagana jest wizyta u psychologa lub terapeuty SI?
Diagnozę integracji sensorycznej przeprowadza wykwalifikowany terapeuta SI. Proces obejmuje:
- szczegółowy wywiad z rodzicami,
- obserwację dziecka podczas zabawy i wykonywania zadań ruchowych,
- standaryzowane testy do diagnozy zaburzeń SI oraz obserwacja kliniczna.
Na tej podstawie terapeuta opracowuje indywidualny plan terapii. Warto również, aby dziecko było pod opieką psychologa lub pedagoga, szczególnie, gdy występują dodatkowe trudności emocjonalne, szkolne lub rozwojowe – wtedy terapia ma charakter kompleksowy.
Jak wygląda typowa sesja integracji sensorycznej? Jakie aktywności i przyrządy są najczęściej wykorzystywane w terapii?
Zajęcia odbywają się w specjalnie wyposażonej sali terapeutycznej – z huśtawkami, hamakami, równoważniami, piłkami, deskorolkami, czy ścieżkami sensorycznymi.
Terapia ma formę zabawy – dziecko np. wspina się, turla, skacze, huśta się, czy przeciąga linę, przenosi cięższe przedmioty. Wykorzystuje się również różne zabawy w piasku, kaszy, a także stosuje się różne masaże, które działają wyciszająco na układ nerwowy dziecka. Terapeuta dobiera aktywności tak, by stymulowały odpowiednie zmysły i pomagały w rozwijaniu konkretnych umiejętności, np. koncentracji, planowania ruchu, równowagi, czy napięcia mięśniowego.
Każda sesja trwa zwykle 45–60 minut i ma indywidualny przebieg, dostosowany do potrzeb dziecka.
Jak długo trwa program zajęć i jak często powinny się odbywać spotkania?
Czas trwania terapii i częstotliwość spotkań zależą od indywidualnych potrzeb dziecka i jest uzależniony od rodzaju i nasilenia trudności – u niektórych dzieci efekty pojawiają się po kilku miesiącach, u innych terapia trwa dłużej.
Najczęściej spotkania odbywają się raz w tygodniu. Regularność i współpraca z rodzicami (poprzez kontynuację zaleconych ćwiczeń w domu) mają kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii.
Jakie są najczęstsze korzyści płynące z regularnych zajęć SI?
Regularne uczestnictwo w terapii SI (terapii integracji sensorycznej) pomaga dziecku poprawić koordynację ruchową i równowagę, a także zwiększyć koncentrację i zdolność uczenia się. Dzieci uczą się lepiej panować nad emocjami, co prowadzi do wzrostu pewności siebie i samodzielności. Ponadto, terapia wspiera dziecko w usprawnieniu funkcjonowania w grupie rówieśniczej, w przedszkolu czy szkole. W efekcie dziecko staje się spokojniejsze, bardziej zorganizowane i chętniej podejmuje nowe wyzwania.
Czy efekty zajęć są widoczne tylko w czasie terapii, czy także w codziennym funkcjonowaniu dziecka?
Efekty terapii integracji sensorycznej mają na celu trwałą poprawę funkcjonowania dziecka w codziennym życiu. Zmiany zachodzą stopniowo – mózg uczy się skuteczniej przetwarzać bodźce, a dzięki temu dziecko lepiej radzi sobie w różnych sytuacjach: w domu, przedszkolu, szkole, czy na placu zabaw. Rodzice często zauważają, że dziecko staje się spokojniejsze, bardziej skoncentrowane, lepiej koordynuje ruchy, chętniej się bawi i łatwiej podejmuje nowe wyzwania – to właśnie efekty, które wykraczają poza salę terapeutyczną.
Czy zajęcia SI mogą wpłynąć na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka?
Tak, zdecydowanie. Terapia SI nie tylko wspiera rozwój ruchowy, ale też ma duży wpływ na emocje i relacje społeczne. Dziecko, które lepiej czuje swoje ciało i potrafi kontrolować reakcje na bodźce, łatwiej się uspokaja, jest bardziej pewne siebie i otwarte na kontakt z innymi. Poprawa samoregulacji emocjonalnej często przekłada się na lepsze relacje z rówieśnikami, większą samodzielność i pozytywne nastawienie do nauki oraz zabawy.
Jak rodzice mogą wspierać dziecko w ćwiczeniach SI w domu?
Rodzice odgrywają ogromną rolę w utrwalaniu efektów terapii. Terapeuta zazwyczaj przekazuje zestaw prostych ćwiczeń i zabaw do wykonywania w domu – tzw. „dietę sensoryczną”. Mogą to być np. huśtanie, skakanie, turlanie się w kocu, zabawy z plasteliną, przesypywanie kaszy, chodzenie boso po różnych fakturach czy wspólne aktywności ruchowe.
Najważniejsze, by ćwiczenia odbywały się w formie zabawy i dawały dziecku radość – wtedy wspierają rozwój w sposób naturalny i przyjemny.
Czy nauczyciele powinni być włączani w proces terapii i obserwacji efektów?
Współpraca między terapeutą, rodzicami a nauczycielami jest bardzo ważna.
To nauczyciel często spędza z dzieckiem wiele godzin i może obserwować zmiany w koncentracji, zachowaniu, relacjach z rówieśnikami czy sposobie uczenia się.
Informacje zwrotne od nauczyciela pomagają terapeucie odpowiednio dostosować plan terapii, a sam nauczyciel – wiedząc, jakie trudności ma dziecko – może lepiej wspierać je w codziennym funkcjonowaniu w grupie.
Czy istnieją przeciwwskazania lub sytuacje, w których zajęcia SI mogą być nieodpowiednie?
Terapia SI jest bezpieczna, ale jak każda forma terapii – wymaga wcześniejszej diagnozy i indywidualnego podejścia. Przeciwwskazania mogą obejmować m.in. niektóre schorzenia neurologiczne, ortopedyczne lub kardiologiczne, w których intensywna aktywność ruchowa jest niewskazana.
Dlatego przed rozpoczęciem terapii przeprowadzany jest szczegółowy wywiad z rodzicami oraz jeśli istnieją jakiekolwiek wątpliwości to konsultacja medyczna. W ten sposób zapewnia się bezpieczeństwo i skuteczność zajęć.
Na co zwracać uwagę przy wyborze terapeuty lub ośrodka prowadzącego zajęcia SI?
Warto upewnić się, że zajęcia prowadzi certyfikowany terapeuta integracji sensorycznej, który ukończył odpowiednie szkolenie i posiada doświadczenie w pracy z dziećmi.
Ośrodek powinien dysponować odpowiednio wyposażoną salą SI, dostosowaną do wieku i potrzeb dzieci, a terapia powinna być poprzedzona rzetelną diagnozą.
Dobry terapeuta utrzymuje kontakt z rodzicami, omawia postępy dziecka i proponuje ćwiczenia do domu. Warto też zwrócić uwagę na atmosferę – zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i radość dziecka z zajęć to klucz do sukcesu terapii.
