Podjęcie terapii przez osoby dorosłe jest dobrowolne, nie można nikogo zmusić do takiej decyzji – podkreśla Klaudia Woźniak, psycholożka i psychoterapeutka poznawczo-behawioralna. Nie jest to łatwe w sytuacji, kiedy widzimy, że ktoś z naszego najbliższego otoczenia potrzebuje wsparcia, a sam nie jest gotowy o tę pomoc poprosić. Jeśli jednak mimo obaw i oporów osoba ta zdecyduje się przyjść na umówioną konsultację, to często nie jest to równoznaczne z motywacją do dłuższej współpracy. W takich sytuacjach terapeuta może starać się stopniowo budować motywację u pacjenta/klienta, podkreślać możliwe korzyści z terapii. Zapraszamy do lektury wywiadu.
O jakim przedziale wiekowym mówimy w kontekście młodych dorosłych?
Zazwyczaj określenie to odnosi się do osób pomiędzy 18. a 35. rokiem życia. W tym przedziale lat wchodzimy w nowe role społeczne, nawiązujemy relacje partnerskie, pokonujemy kolejne etapy edukacji oraz wybieramy ścieżkę kariery. Mimo, że na ogół na tym etapie nie towarzyszą nam już tak gwałtowne zmiany, jak w okresie nastoletnim, to jednak może się on wiązać z różnymi trudnościami, które w konsekwencji przyczyniają się do poszukiwania wsparcia psychologicznego.
Z jakimi problemami psychicznymi mierzą się młodzi dorośli?
Wczesna dorosłość wiąże się z potrzebą zdobywania finansowej niezależności. Wyobrażenia dotyczące własnej edukacji oraz roli zawodowej spotykają się z ich weryfikacją. Z kolei podjęcie pracy wiąże się z koniecznością wchodzenia w nowe relacje ze współpracownikami oraz przełożonymi, co również może powodować różnego rodzaju trudności w aspekcie kompetencji społecznych. Nowe wyzwania, stawiane przez otoczenie oraz samych siebie, oczekiwania oraz wymagania często są źródłem stresu oraz lęku. Osoby na tym etapie życia mogą doświadczać również okresów zachwiania poczucia własnej wartości, braku wiary we własne możliwości oraz zadowolenia z siebie. Lęk bądź inne trudne emocje mogą przyczyniać się do powstawania zaburzeń snu, obniżonego nastroju, a niekiedy również do przyjmowania czy nadużywania substancji psychoaktywnych. Niektóre osoby bardzo silnie angażują się w pracę, zaniedbując przy tym inne aspekty życia, co może prowadzić do pracoholizmu. U niektórych osób negatywny obraz siebie oraz towarzyszące napięcie może być czynnikami sprzyjającymi powstawaniu zaburzeń odżywania. U części osób, z kolei, wzorce zachowania są na tyle nieprawidłowe, że istotnie zaburzają funkcjonowanie w społeczeństwie i dotyczą niemal każdej sfery życia. W takich przypadkach często stawiana jest diagnoza zaburzeń osobowości. Mimo, że jest to zaburzenie złożone i często ma podłoże we wcześniejszych okresach życia, a także relacjach z bliskimi, to jednak przed upływem 18 r.ż. mówimy jedynie o nieprawidłowo kształtującej się osobowości.
Co w przypadku, gdy młody dorosły nie chce podejmować terapii? Jak terapeuta może wpłynąć na niego?
Podjęcie terapii przez osoby dorosłe jest dobrowolne, nie można nikogo zmusić do takiej decyzji. Wyjątkiem jest nakaz sądowy, który dotyczy jedynie szczególnych przypadków, np. odbycia terapii przez osobę uzależnioną. Nie jest to łatwe w sytuacji, kiedy widzimy, że ktoś z naszego najbliższego otoczenia potrzebuje wsparcia, a sam nie jest gotowy o tę pomoc poprosić. Jeśli jednak mimo obaw i oporów osoba ta zdecyduje się przyjść na umówioną konsultację, to często nie jest to równoznaczne z motywacją do dłuższej współpracy. W takich sytuacjach terapeuta może starać się stopniowo budować motywację u pacjenta/klienta, podkreślać możliwe korzyści z terapii. Na początkowym etapie pomocne jest także jasne nazwanie problemu oraz określenie celów do pracy. Ważną rolę odgrywa również relacja terapeutyczna, stwarzanie środowiska sprzyjającego otwieraniu się i budowaniu poczucia bezpieczeństwa.
Jak wygląda psychoterapia młodzieży? Czym się różni od terapii dorosłych?
Psychoterapia młodzieży różni się od terapii dorosłych ze względu na fakt, że mówimy tutaj o osobach niepełnoletnich. W świetle prawa za osobę niepełnoletnią odpowiadają jej opiekunowie, są oni za nią odpowiedzialni i powinni mieć dostęp do informacji o jej stanie zdrowia. Jednocześnie trudno sobie wyobrazić zbudowanie relacji z nastolatkiem w gabinecie w sytuacji, kiedy młoda osoba ma z tyłu głowy obawę, że informacje przez nią przekazywane zostaną ujawnione w rozmowie z opiekunami. Co więcej, często nastolatkowie w trakcie terapii wnoszą właśnie temat rodziny, przeżywanych trudności w relacjach z opiekunami. Na ogół terapeuci ustalają więc jasne zasady co do współpracy z nastolatkiem oraz jego rodzicami, przekazując opiekunom jedynie ogólne informacje dot. przebiegu terapii, bez ujawniania szczegółów, które nastolatek przekazuje terapeucie. Wyjątkiem jest sytuacja zagrożenia zdrowia lub życia – w takich sytuacjach terapeuta ma obowiązek poinformowania opiekunów lub właściwych organów. Z punktu widzenia relacji terapeutycznej warto, aby nastolatek wcześniej miał od terapeuty taką informację.
Czy takiemu pacjentowi musi towarzyszyć rodzic podczas terapii?
W różnych poradniach obowiązują różne procedury. Na ogół jednak nastolatek może samodzielnie przyjeżdżać i opuszczać placówkę, sam też uczestniczy w spotkaniach z terapeutą. Oczywiście zdarza się, że w niektórych spotkaniach uczestniczy również rodzic, np. w sytuacjach kiedy omawiane są trudności właśnie w komunikacji z opiekunem. Nastolatek oraz rodzic są informowani o tym wcześniej. Niekiedy młoda osoba potrzebuje również wspólnie z terapeutą przygotować się do takiej wizyty.
W jakich nurtach najczęściej prowadzona jest terapia młodych dorosłych?
Trudno jest określić jeden wiodący nurt, bo każdy z nurtów w psychoterapii posiada własne zalety. W kontekście młodych dorosłych oraz trudności, z którymi się oni zgłaszają do terapeuty, bardzo popularny wydaje się być nurt poznawczo-behawioralny. Być może z uwagi na fakt, że pozwala on jasno określić cel pracy, pomaga uporać się z niektórymi problemami w stosunkowo krótkim czasie. Jeśli problem dotyczy relacji rodzinnych, niektóre osoby decydują się na podjęcie terapii systemowej lub terapii par, jeśli ma to związek z funkcjonowaniem w relacji z partnerem. Mimo, że tutaj nie mówimy już o nurtach stricte, to jednak część osób zmagających się z trudnościami w zakresie kompetencji społecznych, przystępuje do terapii grupowej, co również często przynosi bardzo duże korzyści i satysfakcję.
Co w sytuacji, kiedy w trakcie terapii nastolatek osiąga pełnoletniość? Czy konieczna jest wtedy zmiana terapeuty?
Kwestia ewentualnej zmiany terapeuty powinna być wspólną decyzją oraz być wcześniej omówiona z pacjentem/klientem. Jeśli nic nie stoi na przeszkodzie, to warto, aby terapia była kontynuowana u poprzedniego terapeuty, tym bardziej jeśli udało się zbudować relację terapeutyczną i dana osoba poczuła się bezpiecznie w kontakcie z tym konkretnym specjalistą. Osiągnięcie pełnoletniości dla niektórych osób oznacza możliwość decydowania o sobie, wejścia w nowy etap. Niektórzy mogą zdecydować się po tym czasie na zmianę terapeuty z uwagi na fakt, że chcą doświadczyć czegoś nowego, bądź sami zdecydować o osobie, z którą będą współpracować lub o miejscu, które będą odwiedzać, ponieważ np. wcześniejszą placówkę/terapeutę wybrali jego opiekunowie.
Czy w przypadku młodych dorosłych lepsza jest terapia grupowa, czy indywidualna? Od czego to zależy?
Unikałabym odpowiedzi na zasadzie: lepsze/gorsze. W pracy z różnymi problemami bądź na danym etapie życia coś innego może być bardziej wskazane. Dla przykładu, w sytuacji kiedy dana osoba przepracowała już swoje trudności w terapii indywidualnej, nauczyła się radzić sobie z emocjami, jednak w dalszym ciągu ma problemy w kontaktach społecznych, korzystne mogłoby być podjęcie terapii grupowej. Znaczną wartością grupy będzie możliwość uzyskiwania informacji zwrotnych oraz możliwość praktycznego rozwijania kompetencji społecznych, a także doświadczania siebie w relacjach z innymi.
Ile czasu powinna trwać psychoterapia? Kiedy można powiedzieć o osiągnięciu celu, sukcesu?
Również moment zakończenia terapii jest kwestią bardzo indywidualną i trudno określić ile powinna ona trwać. Niektórzy klienci/pacjenci zgłaszają się z konkretnym problemem, który można rozwiązać krótkoterminową interwencją, np. opracowując strategię radzenia sobie, wspierając daną osobę w przezwyciężeniu kryzysu. Większość trudności jednak to kwestie złożone, trudno więc wyobrazić sobie, że mogą być one przepracowane podczas kilku spotkań. Część osób, także po określeniu danego celu, postanawia wyznaczyć sobie kolejne. Bo pamiętajmy, że równolegle z terapią, życie toczy się dalej, w związku z tym pojawiają się nowe tematy, trudności do omówienia i przepracowania podczas terapii. Z pewnością jednak moment zakończenia terapii warto omówić z terapeutą. Zdarza się, że pacjent sam nagle chce zakończyć, a w zasadzie przerwać terapię. Warto wtedy przyjrzeć się wspólnie z terapeutą co takiego się zadziało, że pacjent/klient o tym pomyślał, być może zostały poruszone tematy szczególnie trudne dla danej osoby lub terapeuta zrobił bądź powiedział coś, co uruchomiło pewne mechanizmy. Jeśli jednak mielibyśmy uśredniać, to terapia może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat.
