Choroba afektywna dwubiegunowa ChAD, jest czasami nazywana jest depresją dwubiegunową, ponieważ charakteryzuje ją naprzemienne występowanie objawów depresyjnych i ich „odwrotności”, czyli stanów hipomanii lub manii. Na ogół zmiany faz zachodzą w określonym rytmie, specyficznym dla danej osoby lub prowokowane są przez wydarzenia zewnętrzne. Występują też okresy wolne od objawów, czyli remisje.
Podczas epizodu depresyjnego osoba chora może czuć smutek, beznadziejność, stracić zainteresowanie lub przyjemność z większości czynności. Podczas przejścia nastroju w manię lub hipomanię (mniej ekstremalną od manii) z kolei może odczuwać euforię, być pełna energii lub niezwykle drażliwa. Te zmiany nastroju mogą wpływać na sen, aktywność, osąd, zachowanie i zdolność do jasnego myślenia.
Epizody wahań nastroju mogą występować rzadko lub wielokrotnie w ciągu roku. Chociaż większość ludzi doświadcza pewnych objawów emocjonalnych między epizodami, niektórzy mogą ich nie doświadczać wcale.
Według badań, zaburzenia afektywne dwubiegunowe dotykają około 1-2% populacji światowej. Przebieg choroby może być zróżnicowany, od łagodnych form po ciężkie epizody z objawami psychotycznymi i zwiększonym ryzykiem samobójstwa.
Choć choroba dwubiegunowa jest stanem trwającym przez całe życie, można zarządzać wahaniami nastroju i innymi objawami, postępując zgodnie z planem leczenia. W większości przypadków choroba dwubiegunowa jest leczona farmakologicznie oraz przy wsparciu psychoterapii.
Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej
Chociaż choroba dwubiegunowa może występować w dowolnym wieku, zwykle jest diagnozowana w wieku nastoletnim lub u młodych dorosłych. Objawy mogą się różnić u różnych osób i mogą zmieniać się w czasie.
Epizod maniakalny
Epizod maniakalny to na ogół stan podwyższonego nastroju i zwiększonego napędu psychoruchowego.
Mania i hipomania to dwa odrębne rodzaje epizodów, ale mają takie same objawy. Mania jest bardziej nasilona niż hipomania i powoduje większe problemy w pracy, szkole i działalnościach społecznych, a także trudności w relacjach. Mania może również spowodować oderwanie się od rzeczywistości (psychoza) i wymagać hospitalizacji.
Zarówno epizod maniakalny, jak i hipomaniakalny obejmują trzy lub więcej z następujących objawów:
- nadmierna wesołość, podniecenie,
- zwiększona aktywność, energia lub pobudzenie,
- wyolbrzymione poczucie dobrego samopoczucia i pewności siebie (euforia),
- zmniejszone zapotrzebowanie na sen,
- wielomówność, nietypowa rozmowność,
- natarczywe myśli,
- rozproszenie uwagi,
- nierealistyczne podejmowanie decyzji – na przykład wydawanie pieniędzy na nieprzemyślane zakupy, czy podejmowanie ryzyka seksualnego.
Epizod depresji
Epizod depresji obejmuje objawy wystarczająco nasilone, aby powodować zauważalne trudności w codziennych czynnościach, takich jak praca, szkoła, aktywności społeczne lub relacje. Epizod obejmuje pięć lub więcej z tych objawów:
- uczucie smutku, pustki, beznadziejności lub płacz (u dzieci i nastolatków, nastrojowa depresja może objawiać się jako drażliwość),
- Znaczna utrata zainteresowań lub brak przyjemności we wszystkich – lub niemal we wszystkich – czynnościach,
- znacząca utrata masy ciała bez diety, przyrost masy ciała lub zmniejszenie lub zwiększenie apetytu (u dzieci brak przyrostu masy ciała, jak się spodziewano, może być oznaką depresji),
- bezsenność lub nadmierna senność,
- nerwowość lub spowolnienie zachowania,
- zmęczenie lub utrata energii,
- poczucie bezwartościowości lub nadmiernie lub nieodpowiednio odczuwane poczucie winy,
- zmniejszona zdolność do myślenia lub koncentracji lub niezdecydowanie,
- myślenie, planowanie lub próby samobójcze.
Stany mieszane
Jeśli zmiany faz są szybkie (z tygodnia na tydzień, czy z dnia na dzień) lub bardzo szybkie (w ciągu jednego dnia), w obrazie klinicznym pojawiają się tak zwane „stany mieszane”, które charakteryzuje jednoczesna obecność kilku wyraźnych objawów (hipo)maniakalnych i kilku wyraźnych objawów depresyjnych. Często obraz kliniczny obejmuje nietypowe objawy depresyjne z drażliwością, stanami lękowymi, somatyzacyjnymi, napięciem, zaburzeniami uwagi oraz tendencję do ekspansywności, dysforii, stanów depersonalizacji lub/i niepokoju psychoruchowego. Szybkie zmiany samopoczucia powodują chwiejność emocjonalną.
Okresy remisji, czyli czasu bezobjawowego, również występują w przebiegu choroby.
Objawy u dzieci i nastolatków
Objawy choroby dwubiegunowej mogą być trudne do zidentyfikowania u dzieci i nastolatków. Często trudno jest stwierdzić, czy są to normalne wahania nastroju, wynik stresu lub traumy, czy objawy problemów ze zdrowiem psychicznym inne niż choroba dwubiegunowa.
Dzieci i nastolatkowie mogą mieć wyraźne epizody głębokiej depresji lub manii lub hipomanii, ale wzorzec może się różnić od dorosłych z chorobą dwubiegunową. Nastroje mogą również gwałtownie się zmieniać podczas epizodów. Niektóre dzieci mogą mieć okresy bez objawów nastrojowych między epizodami.
Najbardziej charakterystycznymi objawami choroby dwubiegunowej u dzieci i nastolatków mogą być nasilone wahania nastroju, które różnią się od ich zwykłych wahnięć nastroju.
Rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej
Dla postawienia rozpoznania zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, konieczne jest wystąpienie jednego lub więcej epizodów maniakalnych lub stanów mieszanych, występujących naprzemiennie z epizodami depresji. Zazwyczaj epizody zaczynają się nagle, trwają od 2 tygodni do kilku miesięcy, chyba, że przebieg objawów jest ciągły, bez wyraźnych remisji. Przewlekły, uporczywy obraz naprzemiennych stanów afektywnych, nie spełniających kryteriów diagnostycznych depresji i (hipo)manii odpowiada cyklotymii. Podobnie jak w depresji, nasilenie objawów i ich uporczywość w przebiegu zaburzenia jest różna – od postaci łagodnych, po ciężkie, z objawami psychotycznymi (urojenia wielkościowe, posłannicze), prowadzącymi do bardzo dużych zaburzeń zachowania z pobudzeniem i osłabieniem kontroli impulsów (mania drażliwa), a także stanów zagrożenia życia. W takich sytuacjach konieczna jest hospitalizacja.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
W każdym przypadku podejrzenia zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, wymagana jest konsultacja u lekarza psychiatry. Konieczne jest zarówno leczenie farmakologiczne, jak i psychoterapia. Podstawowym celem tych interwencji jest uzyskanie stabilności samopoczucia i zapobieganie nawrotom objawów.
Podsumowanie
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, nazywane także depresją dwubiegunową, charakteryzują się naprzemiennym występowaniem epizodów depresji i stanów hipomanii lub manii. Leczenie farmakologiczne, takie jak stabilizatory nastroju i leki przeciwpsychotyczne, oraz psychoterapia, w szczególności terapia poznawczo-behawioralna, są kluczowymi strategiami w zarządzaniu tymi zaburzeniami. Świadomość tych informacji jest istotna dla diagnozy, leczenia i poprawy jakości życia pacjentów dotkniętych tymi zaburzeniami.
