Rozwód rodziców to jedno z najbardziej stresujących doświadczeń w życiu dziecka, które może wywoływać intensywne emocje, takie jak smutek, złość, poczucie winy czy lęk. Sposób, w jaki dziecko przeżywa tę sytuację, zależy od wielu czynników, m.in. wieku, relacji z rodzicami oraz atmosfery rozstania. Kluczową rolę odgrywa komunikacja i wsparcie emocjonalne ze strony dorosłych, które mogą złagodzić skutki rozwodu i pomóc dziecku w adaptacji do nowej rzeczywistości. W wywiadzie terapeutka środowiska, Beata Ritter, omawia emocjonalne reakcje dzieci na rozwód oraz skuteczne strategie wspierania ich w tym trudnym okresie.
Zapraszamy do lektury.
Jakie są najczęstsze emocje, z którymi zmagają się dzieci i młodzież podczas rozwodu rodziców?
Odpowiedź na to pytanie jest złożona i zależy od wieku dziecka, relacji i więzi dziecka z każdym z rodziców, sposobu rozstawania się rodziców i przyczyny rozwodu, która wpływa na sposób komunikowania się rodziców. Jako terapeutka środowiskowa jestem dopuszczana do osobistych, bardzo poruszających historii rodzinnych. Historia każdej rodziny i każdego dziecka jest inna, a więc i emocje im towarzyszące bywają różne. Mam w głowie historie moich pacjentów, którzy dzielą się ze mną tym co jest dla nich trudne i czego nie chcą. Trudniej jest mówić i nazywać emocje. Pracę terapeutyczną często zaczynamy od rozpoznawania i nazywania emocji, a dopiero kolejnym krokiem jest rozmowa o nich. Niektóre dzieci są zamrożone i nie wiedzą co czują, bo w domu rodzice nie rozmawiali o emocjach.
U młodszych dzieci częściej obserwuje się zmianę zachowania w przedszkolu i w domu. Rodzic lub wychowawca widzi zmianę zachowania dziecka, dlatego dziecko trafia po pomoc do poradni. Zanim dojdzie do rozwodu, rodzice bardzo często dokonują już zmian w swoim partnerskim życiu. Wyprowadza się tata lub mama, czasem z dzieckiem czasem bez. Zdarza się, że jeżeli w rodzinie jest więcej dzieci – przyjmują one różne strony mamy lub taty. To doprowadza do powstawania obozów przymierza mama plus dziecko i tata plus dziecko. Czasem obwiniają jednego z rodziców za zmiany. Gdy dotyczy to nastolatków, którzy obserwowali kłótnie rodziców, przemoc fizyczną, psychiczną lub materialną – rozstanie rodziców może wiązać się z ulgą i spokojem. Gdy rodzic był nieobecny fizycznie (pracował z dala od domu) lub był niedostępny emocjonalnie od dłuższego czasu – bywa, że dzieci przyjmują decyzję rodziców bez większych emocji, a raczej z obojętnością, czy akceptacją, że rodzica nie będzie dłużej niż zwykle. Odpowiedź na to pytanie w dużej mierze zależy od modelu funkcjonowania rodziny, ilości i jakości spędzanego czasu razem i ustaleń, jak będzie wyglądała przyszłość. Generalizując, mogłabym powiedzieć, że dzieci i młodzież odczuwają z różnym natężeniem smutek, żal, złość, poczucie niesprawiedliwości, poczucie winy (dziecko obwinia siebie za rozstanie rodziców), czasami dzieci mają nadzieję, że rodzice wrócą do siebie.
Warto też podkreślić, że młodsze dzieci przywiązane są do swoich pokojów, łóżek, biurek, zabawek i przedmiotów. A rozwód czasem wiąże się ze zmianą miejsca zamieszkania dziecka i to jest dla niego także bardzo trudne.
Jakie konkretne objawy mogą wskazywać, że dziecko przeżywa trudności związane z rozwodem rodziców?
Dzieci zaczynają być smutne, rozkojarzone, nieuważne, zamyślone, niegrzeczne w opinii nauczyciela w szkole, zaniedbują obowiązki szkolne, wagarują, złoszczą się, niespodziewanie zaczynają płakać, unikają rozmów o uroczystościach rodzinnych (np. dzień mamy/taty), wchodzą w konflikty z rówieśnikami lub zaczynają stosować przemoc rówieśniczą (słowną i fizyczną), bo tylko tak potrafią poradzić sobie z emocjami, które przeżywają. Nie lubię tu określenia, że dziecko nie radzi sobie z emocjami. Ja widzę, że dziecko właśnie tak radzi sobie z tą sytuacją. To, co robi, to dziecięcy sposób przeżywania tego co je otacza.
Jakie czynniki wpływają na to, jak dziecko przeżywa rozwód? Czy wiek, płeć, czy relacje z rodzicami mają kluczowe znaczenie?
Im bliższa relacja dziecka z rodzicem, tym przeżywanie rozstania odbywa się z bezpiecznej dla dziecka przestrzeni. Jeżeli rodzice mają rozpoznane i zaopiekowanie własne emocje związane z rozstaniem – są w stanie pomieścić i zaopiekować emocje dziecka. Gdy rodzice rozstają się w żalu i pretensjach, to dzieciom trudniej sytuację taką zaakceptować. Intensywność i rodzaj emocji rodziców do siebie nawzajem bezpośrednio wpływa i koreluje z emocjami dziecka. Wiek ma tu również duże znaczenie. Im starsze dziecko, tym łatwiej w sposób werbalny pozostać z dzieckiem w bliskim kontakcie. Im młodsze dziecko, tym bardziej potrzebuje bezpośredniego, fizycznego bycia z rodzicem (zabawy, spędzania czasu, przytulania, układania do snu, wspólnego czytania książki, grania w piłkę, czy jazdy na rowerze), a zatem częste kontakty pomagają radzić sobie z przeżywaniem rozwodu. Zachęcam rodziców do utrzymania rutyny, która towarzyszyła, gdy rodzina była pełna. Jeżeli tata odwoził dzieci do szkoły, to po wyprowadzce ze wspólnego domu nadal może to robić. Jeżeli w niedzielę rodzina jeździła do babci na obiad, lub chodziła na spacer, lub do kina, to jeżeli jest to możliwe – dla dobra dzieci, warto to utrzymać, chociażby przez jakiś czas, dopóki dzieci nie oswoją się z nową sytuacją.
Czy płeć ma tu znaczenia?
Według mnie tak, ale nie w sposób naturalny – biologiczny, ale poprzez kontekst społeczny roli dziewczynki – kobiety i chłopca – mężczyzny. Nadal w większości domów okazywanie uczuć, emocji jest przypisywane płci żeńskiej. Społecznie naznaczamy chłopców do bycia „twardymi”. Nie wydaje mi się, żeby człowiek w dzieciństwie biologicznie różnił się pod tym względem. Oznaczałoby to, że np. niemowlę płci męskiej mniej płacze, gdy jest głodne lub ma mokrą pieluszkę.
W jaki sposób terapia środowiskowa może pomóc dzieciom i młodzieży w procesie rozwodowym? Jakie metody są najbardziej skuteczne?
Terapia środowiskowa jest szczególnym rodzajem towarzyszenia rodzinie w procesie kształtowania się dla niej nowej rzeczywistości. Terapeuta przebywa w domu, w środowisku bezpiecznym dla każdej ze stron tego procesu: mamy, taty, dzieci i zwierząt domowych (kota, psa lub innych), a to daje możliwość zbudowania wspierającej relacji. Czasem terapeuta środowiskowy pełni rolę tłumacza, mediatora – osoby pokazującej inny punkt patrzenia na tę samą historię. Skłóconym rodzicom pozwala zobaczyć to nie tylko siebie, ale przede wszystkim dziecko w sytuacji, która jest całkowicie od niego niezależna i na którą dziecko nie ma wpływu.
W kryzysie okołorozwodowym dziecko ma poczucie niemocy, tego że sprawy dzieją się poza nim. Dorośli decydują i ustalają rzeczy, rzadko pytając dzieci jak one by chciały aby to przebiegło. Warto pamiętać, że rozwód to rozpad rodziny. Rodzic nadal pozostaje rodzicem, jednak rodzina w tym składzie przestaje istnieć. Rodzina składa się z dorosłych i dzieci, ale decyzje podejmują jedynie dorośli. Dla dzieci może być to pierwsze doświadczenie, że ich zdanie nie jest brane pod uwagę. Dzieci często czują się unieważniane i niewidziane. Z mojego doświadczenia, największą skuteczność przynosi wspieranie rodziny poprzez psychoedukację i wzmacnianie rodziców aby umieli być uważni i empatyczni, a przede wszystkim poprawę jakości komunikacji i rezygnacji z oczekiwań i niewspierających konceptów. Towarzyszenie dziecku w smutku, wytrzymywanie płaczu lub złości dziecka jest dla rodzica o wiele trudniejsze niż pocieszanie go. Uczę rodziców wspierających słów, które mogą wykorzystywać podczas rozmów z dziećmi: „jestem przy tobie i nigdy cię nie opuszczę”, „widzę jak ci trudno to zaakceptować”, „będę tu jeżeli zechcesz porozmawiać, ale możemy też pobyć razem w milczeniu”, „masz prawo czuć złość na mnie”, „kiedy się złościsz i nie chcesz ze mną rozmawiać też cię kocham”.
Dzieciom często proponuję narysowanie tego, co czują, lub wytańczenie uczucia smutku lub złości, lub opowiedzenie swoich przeżyć jakby było ulubionym zwierzęciem. Czasami wykorzystuję także lalki, maskotki, figurki z klocków, zwierzątka plastikowe do opowiadania przez dziecko swoich historii. To pozwala dziecku w bezpieczny sposób mówić o swoich emocjach. Gdy dotyczy to młodzieży, proponuję aby wyobrazili sobie, że ta historia dotknęła kolegę lub przyjaciela i co mogłoby mu pomóc, i co by powiedział swojemu najlepszemu koledze lub koleżance. Jeżeli dziecko wychowuje się ze zwierzęciem w domu, zachęcam aby opowiadało psu lub kotu co czuje, jak się ma i czego doświadcza w związku z rozstaniem rodziców. Dla nastolatków skuteczne bywa pisanie listów do rodziców (bez wysyłania) lub do siebie w przyszłości. Gdy zmagają się z silnymi emocjami, nastolatkom pomaga słuchanie głośnej muzyki na słuchawkach. Pomocne jest zatem znalezienie piosenki, w której mogą wyśpiewać – wywrzeszczeć swoje uczucia i emocje. Dzieci i młodzież uczę technik relaksacyjnych, obserwacji reakcji z ciała i sposobów na rozładowanie napięcia. Pozwala to doraźnie radzić sobie z trudnościami.
Czy istnieją różnice w potrzebach emocjonalnych dzieci, które żyją z jednym z rodziców po rozwodzie, a tych, które mieszkają w tzw. „domu naprzemiennym”?
Dom naprzemienny jest idealnym rozwiązaniem dla dziecka, bo pozostaje podmiotem. W opiece naprzemiennej dziecko jest przechodnim trofeum, które zdobywa raz jeden rodzic, raz drugi. Opieka naprzemienna ma wiele zalet, ale wiąże się również z trudnościami logistyczno – organizacyjnymi. Dom naprzemienny oznacza, że dzieci pozostają w dotychczasowym domu, a rodzice w opiece naprzemiennej wprowadzają się do dzieci lub wyprowadzają. Pozostały czas każde z rodziców spędza w swoim nowym domu bez dzieci. To trudne rozwiązanie ze względów ekonomicznych. Częstszym rozwiązaniem jest opieka naprzemienna, 2 tygodnie dzieci mieszkają z mamą i kolejne 2 tygodnie z tatą, ale to oznacza, że to dzieci zmieniają miejsce zamieszkania. Najczęściej jednak wybierany model opieki polega na tym, że dzieci pozostają z jednym z rodziców, a drugi spędza z nimi weekendy i niektóre dni w tygodniu. W tym modelu najczęściej opiekunem głównym pozostaje mama. Niedostępność w sposób ciągły jednego z rodziców powoduje, że rodzic, z którym dziecko mieszka, na co dzień, bywa „gorszym” rodzicem, a rodzic okazjonalny odpowiada głównie za rozrywkę i miłe spędzanie czasu. Czasami proponuję rodzicom ustalenie i spisanie planu wychowawczego, który stanowi formę wspólnego porozumienia co do zasad i metod wychowawczych.
Jakie strategie mogą pomóc rodzicom wspierać swoje dzieci w trudnym czasie rozwodu? Jakie działania są pomocne, a które mogą pogłębić problem? W jaki sposób terapia środowiskowa pomaga dzieciom zrozumieć i przetworzyć trudne emocje związane z rozwodem rodziców?
Rodzice mogą wspierać swoje dzieci w trudnym czasie rozwodu, stosując różne strategie, które pomagają im odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Utrzymanie rutyny, czyli zachowanie stałych schematów i tradycji rodzinnych, daje dzieciom poczucie bezpieczeństwa. Ważna jest także psychoedukacja i wzmacnianie kompetencji rodzicielskich, co pozwala dorosłym lepiej rozumieć emocje dziecka i reagować na nie w sposób empatyczny. Dzieci powinny mieć przestrzeń do wyrażania swoich uczuć poprzez rysowanie, taniec, zabawę czy rozmowy z domowymi zwierzętami. Kluczowe są również otwarte rozmowy i obecność rodziców, którzy wspierającymi słowami mogą pomóc dziecku poczuć się ważnym i wysłuchanym. Niezwykle istotne są techniki relaksacyjne, które pomagają dzieciom radzić sobie z napięciem i trudnymi emocjami. Z kolei działania takie jak konflikty między rodzicami, brak komunikacji czy izolacja mogą pogłębiać problemy emocjonalne dzieci. Wsparcie terapeuty środowiskowego, który tworzy bezpieczne środowisko, pełni rolę mediatora i prowadzi psychoedukację, może znacząco ułatwić dzieciom przejście przez ten trudny okres. Kluczowe jest, aby rodzice byli świadomi emocji swoich dzieci, utrzymywali stały dialog i zapewniali im poczucie stabilności, co pozytywnie wpłynie na ich emocjonalny dobrostan.
Jak ważna jest komunikacja między rodzicami a dzieckiem w czasie rozwodu? Co rodzice powinni wiedzieć o tym, jak rozmawiać z dzieckiem na temat zmian w rodzinie?
W mojej opinii i doświadczeniu to kluczowe zagadnienie, które wpływa bezpośrednio na rodzaj i natężenie emocji u dzieci i młodzieży. Zgodnie rozwodzący się rodzice są wzorem do budowania dalszych relacji w rodzinie, tego czy dziecko będzie utrzymywało trwałe i dłuższe relacje z rodziną rodzica, który pełnił mniejszą rolę wychowawczą w życiu dziecka. Ważnym zdaniem, które powinno wybrzmieć to: „dołożymy wszelkich starań aby nasze rozstanie było rozstaniem naszym, a nie utratą dostępu do pozostałej części rodziny, utraty przywilejów lub przymusu robienia rzeczy, których nie byłoby, gdyby rodzina pozostała razem. Nasze rozstanie jest całkowicie niezależne od Ciebie i postaramy się aby miało jak najmniejszy na Ciebie wpływ”. Po tych słowach rodzice powinni dołożyć wszelkich starań aby tak się stało. Warto włączyć do tego procesu babcie, ciocie, wujków i resztę rodziny, aby nie izolowała dzieci.
Czy młodzież może lepiej poradzić sobie z rozwodem rodziców, jeśli ma dostęp do wsparcia rówieśniczego? Jakie są zalety grup wsparcia dla młodzieży?
Młodzież ma dużą potrzebę identyfikowania się z grupą rówieśniczą. Na tym etapie rozwoju nastolatkom zależy na unifikacji i niewyróżnianiu się, bycia jak inni, tacy sami. Zatem jeżeli w środowisku mają poczucie, że tylko jego rodzice się rozwiedli – adolescent może budować przekonanie, że z jego rodziną jest coś nie tak, a więc być może i z nim. Wsparcie rówieśnicze jest tutaj bardzo wskazane. Czy to w postaci grup terapeutycznych, rozwojowych czy indywidualnych rozmów z rówieśnikami, doświadczającymi podobnie.
Jakie skutki długoterminowe może mieć rozwód rodziców na dzieci i młodzież, jeśli nie otrzymają one odpowiedniego wsparcia emocjonalnego?
Brak odpowiedniego wsparcia emocjonalnego w tym trudnym czasie może prowadzić do poważnych problemów w dorosłym życiu. Jednym z najczęściej obserwowanych efektów jest trudność w budowaniu zdrowych i trwałych relacji interpersonalnych. Dzieci, które dorastały w atmosferze konfliktów i nieporozumień, mogą mieć problemy z zaufaniem innym oraz z wyrażaniem swoich uczuć.
Kolejnym ważnym aspektem jest ryzyko wystąpienia problemów psychicznych, takich jak depresja, lęki czy niskie poczucie własnej wartości. Brak stabilności i wsparcia ze strony rodziców może prowadzić do poczucia odrzucenia i osamotnienia, co z kolei może negatywnie wpłynąć na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka.
Nieotrzymanie odpowiedniego wsparcia emocjonalnego może również prowadzić do problemów w szkole i w pracy. Dzieci mogą mieć trudności z koncentracją, osiąganiem dobrych wyników w nauce oraz z adaptacją do nowych sytuacji życiowych. W dorosłym życiu mogą zmagać się z trudnościami w utrzymaniu pracy oraz z niską satysfakcją z życia zawodowego.
Wreszcie, brak wsparcia emocjonalnego w czasie rozwodu rodziców może prowadzić do powielenia negatywnych wzorców zachowań w przyszłości. Dzieci, które doświadczyły rozwodu rodziców, mogą mieć większe skłonności do rozwodów w dorosłym życiu oraz do nawiązywania niestabilnych i konfliktowych relacji.
W jaki sposób terapeuta może pomóc rodzicom zrozumieć, jak rozwód wpływa na dzieci, i jak dostosować swoją rolę rodzicielską w tym procesie?
Terapeuta może odegrać fundamentalną rolę w tym procesie, zaczynając od psychoedukacji, która jest kluczowym elementem. Rodzice powinni zrozumieć, że rozwód wpływa na dzieci na wielu poziomach emocjonalnych i społecznych. Terapeuta może pomóc rodzicom w rozpoznaniu i zrozumieniu uczuć dziecka oraz w nauczeniu się, jak odpowiednio na nie reagować.
Kolejnym krokiem jest wsparcie rodziców w dostosowaniu ich roli rodzicielskiej. Terapeuta może sugerować strategie komunikacyjne, które pomogą dzieciom poczuć się bezpieczniej i bardziej zrozumiane. Rodzice powinni być zachęcani do utrzymania otwartej i uczciwej komunikacji z dziećmi, zapewniając im jednocześnie stabilność i wsparcie. Ważne jest, aby dzieci miały pewność, że nadal są kochane i że oboje rodzice będą dla nich dostępni.
Terapeuta może również wspierać rodziców w tworzeniu nowych, zdrowych wzorców rodzinnych, które pomogą dzieciom przystosować się do nowej sytuacji. Może to obejmować pomoc w ustaleniu rutynowych spotkań rodzinnych, które dają dzieciom poczucie stabilności i normalności. Wsparcie terapeutyczne może także obejmować pracę z całą rodziną, aby pomóc w rozwijaniu umiejętności rozwiązywania konfliktów i budowania wzajemnego zrozumienia.
Psychoedukacja jest tu ważnym elementem. Uważam, że każde małżeństwo posiadające dzieci, powinno uczestniczyć w obowiązkowym warsztacie wsparciowym. Zalecenie takie powinien wydawać sąd w początkowej fazie procesu rozwodowego. Może to być szkoła dla rodziców, rozszerzona o elementy okołorozwodowe.
Jakie są największe wyzwania w pracy z dziećmi i młodzieżą z rodzin przechodzących rozwód, a jak można je przezwyciężyć w terapii środowiskowej?
Dzieci w czasie rozwodu często doświadczają braku poczucia stabilności, co może prowadzić do lęku i stresu, a także przeżywają separację z jednym z rodziców, co wywołuje smutek i poczucie straty. Mogą także zmagać się z konfliktami lojalnościowymi, czując się rozdarte między obojgiem rodziców, co generuje wewnętrzne napięcia. Dodatkowo, zmiany w codziennym życiu, takie jak nowe rutyny, przeprowadzka czy zmiana szkoły, bywają trudne do zaakceptowania, a negatywne wzorce komunikacji, wynikające z kłótni lub braku porozumienia między rodzicami, mogą wpłynąć na dziecko, ucząc je niezdrowych relacji. Terapia środowiskowa pomaga przezwyciężyć te wyzwania poprzez psychoedukację, uświadamiając dzieciom, że ich uczucia są naturalne i wspierając rodziców w zrozumieniu wpływu rozwodu na dzieci. Kluczowe jest również wsparcie emocjonalne, które zapewnia dzieciom bezpieczną przestrzeń do wyrażania swoich uczuć i obaw, a także budowanie stabilności poprzez pomoc w tworzeniu nowych, stałych rutyn. Ważnym aspektem terapii jest promowanie zdrowej komunikacji, ucząc dzieci i rodziców technik wyrażania emocji w sposób konstruktywny, oraz wspieranie relacji z obojgiem rodziców, aby dziecko miało możliwość utrzymywania kontaktu i budowania więzi z każdym z nich. Terapia środowiskowa pomaga zarówno dzieciom, jak i rodzicom, przejść przez trudny okres rozwodu, zapewniając większe poczucie stabilności i wsparcia.
Czy są jakieś praktyczne techniki, które terapeuta może zaproponować dzieciom i młodzieży, by pomóc im lepiej radzić sobie ze stresem i trudnymi emocjami podczas rozwodu rodziców?
Jedną z technik, które proponuję, jest prowadzenie dziennika emocji, w którym dzieci mogą rysować, a młodzież może opisywać swoje uczucia i myśli. Pomaga to im zrozumieć i wyrazić swoje emocje w zdrowy sposób. Wymaga to także wspólnego przegadania tego z rodzicem lub terapeutą.
Techniki relaksacyjne, takie jak świadome, głębokie i powolne oddychanie, medytacja, czy wizualizacja, które mogą pomóc obniżyć poziom stresu i napięcia. Słuchanie relaksacyjnej muzyki. Wytrząsanie z ciała stresu podczas tańca. Z technik poznawczo-behawioralnych korzystam aby zmieniać negatywne wzorce myślenia i zastępować je bardziej pozytywnymi. Nauka identyfikacji myśli, które wywołują lęk, gniew, smutek itp. i zastępowanie ich bardziej realistycznymi i uspokajającymi przekonaniami.
Często z dziećmi rysuję, maluję lub lepię z plasteliny, używam kart z obrazkami do wyrażania emocji lub kart z pytaniami, które dziecko samo losuje i odpowiada na nie.
To łatwiejsze niż gdy ja zadaję pytania, bo dziecko ma poczucie, że samo wybrało i zdecydowało. Dzieci nie widzą pytań na kartach ale z dużym zastanowieniem je wybierają/losują.
Cotygodniowe spotkania terapeuty z mamą, tatą i dziećmi pomagają w poprawie komunikacji i relacji między członkami rodziny.
Te techniki mogą przynieść ulgę dzieciom i młodzieży oraz pomóc im przejść przez trudny okres rozwodu rodziców z większym poczuciem stabilności i wsparcia.
Czy dzieci, które mają trudności z zaakceptowaniem rozwodu rodziców, mogą potrzebować długoterminowego wsparcia? Jak wygląda proces takiej terapii?
W naszym ośrodku wygląda to tak, że rodzice zgłaszają się po pomoc dla dziecka otrzymują opracowany przez psychologa diagnostę plan pomocy dziecku, który jest omawiany razem z rodzicami. Zalecenia dobierane są indywidualnie do potrzeb dziecka. Decyzję o zakończeniu terapii środowiskowej podejmuję zawsze w porozumieniu z rodzicami i dzieckiem (w zależności od wieku). Czasem decydujemy, że spotkania będą odbywały się z mniejszą częstotliwością, a potem interwencyjnie, gdyby pojawi się kryzys. Oczywiście, dzieci które mają trudności z zaakceptowaniem rozwodu rodziców, mogą potrzebować długoterminowego wsparcia terapeutycznego. Proces takiej terapii jest zazwyczaj dostosowany do indywidualnych potrzeb dziecka i może obejmować: ocenę początkową – na początku terapeuta przeprowadza diagnozę emocjonalnego i psychicznego stanu dziecka, aby zrozumieć jego potrzeby i trudności; regularne sesje terapeutyczne – dzieci uczestniczą w regularnych sesjach, podczas których mogą wyrażać swoje uczucia i myśli w bezpiecznym środowisku. Może to obejmować terapię indywidualną, grupową lub rodzinną; wsparcie rodziców – terapeuci często współpracują z rodzicami, aby pomóc im zrozumieć i wspierać swoje dziecko w procesie terapeutycznym. Może to obejmować spotkania z rodzicami oraz naukę technik komunikacyjnych i wychowawczych; monitorowanie postępów – terapeuta regularnie monitoruje postępy dziecka i, w razie potrzeby, dostosowuje plan terapeutyczny. Proces terapii może trwać różnie długo w zależności od indywidualnych potrzeb dziecka.
Celem długoterminowego wsparcia terapeutycznego jest pomoc dziecku w przystosowaniu się do nowej sytuacji, zrozumieniu i wyrażeniu swoich emocji oraz rozwinięciu umiejętności radzenia sobie ze stresem i trudnościami związanymi z rozwodem rodziców.
Jakie są najczęstsze błędy, które popełniają rodzice podczas procesu rozwodowego, a które mogą negatywnie wpływać na dzieci? Jak można ich uniknąć?
Rodzice często popełniają błędy, które mogą negatywnie wpływać na dzieci podczas procesu rozwodowego. Do najczęstszych należą:
- konflikty i kłótnie w towarzystwie dzieci – dzieci są emocjonalnie wrażliwe na konflikty rodzicielskie. Widok rodziców w ciągłych kłótniach może prowadzić do poczucia niepewności i lęku. Aby tego uniknąć, rodzice powinni starać się rozwiązywać spory prywatnie i możliwie jak najspokojniej.
- używanie dzieci jako mediatorów – wciąganie dzieci w problemy dorosłych i zmuszanie ich do przekazywania wiadomości między rodzicami może powodować u nich stres i poczucie odpowiedzialności za problemy rodziców. Lepiej jest komunikować się bezpośrednio z byłym partnerem lub korzystać z usług doradców.
- negatywne wypowiadanie się o drugim rodzicu – krytykowanie drugiego rodzica w obecności dzieci może zniszczyć ich wizerunek i wywołać konflikty lojalnościowe. Ważne jest, aby mówić o drugim rodzicu z szacunkiem i unikać negatywnych komentarzy.
- brak klarownej komunikacji – dzieci potrzebują jasnych informacji na temat sytuacji, w której się znajdują. Brak wyjaśnień i rozmów o rozwodzie może prowadzić do nieporozumień i nadmiernej niepewności. Rodzice powinni otwarcie rozmawiać z dziećmi, dostosowując język do ich wieku i poziomu zrozumienia.
- nieutrzymywanie rutyny i stabilności – dzieci potrzebują rutyny i stabilności, aby czuć się bezpiecznie. Zmiany w codziennym harmonogramie i stylu życia mogą wprowadzać chaos i niepokój. Rodzice powinni dążyć do utrzymania możliwie stałej codziennej rutyny dla swoich dzieci.
- niedostateczne wsparcie emocjonalne – dzieci potrzebują wsparcia emocjonalnego i zrozumienia w trudnych momentach. Ignorowanie ich uczuć i problemów może prowadzić do długotrwałych skutków emocjonalnych. Warto zapewnić dzieciom dostęp do wsparcia, zarówno od rodziców, jak i profesjonalistów.
Unikanie tych błędów wymaga świadomości, empatii i gotowości do pracy nad sobą. Rodzice powinni dążyć do stworzenia spokojnej i wspierającej atmosfery dla swoich dzieci podczas rozwodu, aby zmniejszyć negatywne skutki tego trudnego procesu.
Praca terapeutyczna z dzieckiem lub adolescentem w kryzysie okołorozwodowym rozpoczyna się zawsze od rodziców, a jej efekty wprost korelują z zaangażowaniem rodziców w swój proces zmiany. Terapeuta bywa z dzieckiem – rodzic jest w sposób ciągły.
