ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, jest zaburzeniem, które najczęściej kojarzy się z dziećmi. Tymczasem, jak wskazują badania, dotyczy ono także dorosłych. Szacuje się, że ADHD dotyka od 1,5% do 5% dorosłej populacji. Niestety, liczba oficjalnych diagnoz jest znacznie niższa, co wskazuje na problem niedodiagnozowania tego zaburzenia. Psycholog i psychoterapeuta, Sebastian Walas, podkreśla, że zakres zgłaszanych przez pacjentów problemów jest bardzo szeroki, a ADHD u dorosłych może wpływać na wiele aspektów życia. Co więcej, nierozpoznane ADHD może prowadzić do powikłań w postaci innych problemów psychicznych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe.
Czy ADHD u dorosłych to pokłosie niezdiagnozowanego ADHD dziecięcego?
Według obecnych kryteriów diagnostycznych, aby zdiagnozować ADHD u osoby dorosłej, wymagane jest wykazanie historii odpowiednich objawów w dzieciństwie. ADHD nie jest zaburzeniem, które pojawia się nagle w dorosłości. U wielu osób objawy ADHD przez lata były ignorowane lub mylnie diagnozowane. W dzieciństwie takie osoby często otrzymują etykiety „niegrzecznych” lub „leniwych”. Dopiero w dorosłości, poszukując na własną rękę pomocy lub odpowiedzi na pytanie: „co się ze mną dzieje?”, natrafiają na informacje, że ich problemy mogą być związane z ADHD, które pozostawało niezdiagnozowane.
Skala problemu
W ostatnich latach w środowisku psychiatrycznym i psychologicznym pojawiły się obawy dotyczące fali nadrozpoznawania ADHD. Jednak dane wskazują raczej na odwrotną tendencję. Szacuje się, że ADHD dotyczy od 1,5% do 5% populacji dorosłych, ale liczba oficjalnych diagnoz jest znacznie niższa. To sugeruje, że wiele osób z ADHD pozostaje niezdiagnozowanych i nie otrzymuje odpowiedniej pomocy.
Objawy ADHD u dorosłych
ADHD u dorosłych może objawiać się na wiele sposobów. Typowe objawy obejmują:
- trudności z organizacją: problemy z planowaniem, organizowaniem pracy i dotrzymywaniem terminów,
- problemy ze skupieniem się: trudności z koncentracją, zwłaszcza na nudnych zadaniach, które nie przynoszą szybkiej gratyfikacji,
- impulsywność: działanie bez zastanowienia, podejmowanie ryzykownych decyzji, nieprzemyślane zakupy,
- notoryczne spóźnianie się: trudności z zarządzaniem czasem, co prowadzi do częstych spóźnień,
- gwałtowne zmiany emocjonalne: skłonność do wybuchów emocjonalnych, nagłych zmian nastroju,
- nadaktywność ruchowa: choć rzadziej niż u dzieci, dorosłym również może towarzyszyć nadaktywność.
Jeśli ktoś dostrzega u siebie kilka z tych objawów, warto rozważyć konsultację z psychiatrą lub w poradni oferującej diagnostykę ADHD.
Regulacja emocji i relacje
Jednym z kluczowych objawów ADHD u dorosłych jest trudność w regulowaniu emocji. To może wpływać na zdolność do budowania i utrzymywania trwałych relacji. Osoby z ADHD mogą wydawać się chaotyczne i niezorganizowane, co utrudnia nawiązywanie nowych znajomości. Mogą zapominać o spotkaniach, spóźniać się na nie, co bywa frustrujące dla partnerów czy przyjaciół. Impulsywność i wahania nastroju również mogą być negatywnie odbierane przez otoczenie. Budowanie relacji z osobą z ADHD wymaga cierpliwości i wyrozumiałości, ale osoby te, jak każdy, pragną miłości, bliskości i potrafią nadrabiać swoje deficyty zaangażowaniem i kreatywnością.
Zakres problemów zgłaszanych przez pacjentów
Zakres problemów zgłaszanych przez pacjentów z ADHD jest bardzo szeroki. ADHD u dorosłych wpływa na wiele dziedzin życia. Niektórzy pacjenci cierpią głównie z powodu silnych emocji, inni mają problemy z organizacją pracy, dotrzymywaniem terminów, czy niską samooceną. Nierozpoznane ADHD może prowadzić do powikłań, takich jak depresja, zaburzenia lękowe czy problemy w relacjach interpersonalnych. Często pacjenci zgłaszają się z objawami depresji, a dopiero po pewnym czasie terapeuta może uznać, że źródłem problemów jest niezdiagnozowane ADHD.
Wpływ ADHD na życie codzienne
ADHD wpływa na życie pacjentów na wiele sposobów, w zależności od nasilenia objawów. Problemy z zapamiętywaniem, pilnowaniem czasu i organizacją pracy mogą prowadzić do postrzegania osób z ADHD jako zdezorganizowanych lub lekceważących innych. Te trudności mogą wpływać na życie zawodowe, towarzyskie i rodzinne. Osoby z ADHD mogą unikać żmudnych zadań, co prowadzi do narastania stresu i napięcia. W efekcie, mogą one stawiać sobie niemożliwe do osiągnięcia standardy lub poddawać się bezradności, co pogłębia ich problemy emocjonalne.
Rozwój i osiąganie sukcesów
Pomimo wyzwań związanych z ADHD, osoby dorosłe z tym zaburzeniem mogą prowadzić satysfakcjonujące życie i osiągać sukcesy w różnych dziedzinach. Odpowiednie wsparcie specjalistów, takich jak psychiatrzy, psychoterapeuci i psycholodzy, jest kluczowe. Odpowiednio dobrane leki mogą pomóc w koncentracji, a terapia dostarcza narzędzi do lepszego radzenia sobie z objawami ADHD i ich konsekwencjami.
Diagnoza i leczenie
Diagnozę ADHD stawia lekarz psychiatra. Proces diagnostyczny obejmuje dokładny wywiad, skoncentrowany na objawach obecnych oraz tych z dzieciństwa. Często prosi się także o opis objawów przez osoby z otoczenia pacjenta, na przykład rodziców, którzy mogą przypominać sobie niestandardowe zachowania pacjenta z dzieciństwa. W miarę potrzeby przeprowadza się również serię testów psychologicznych.
Leczenie ADHD obejmuje farmakoterapię oraz psychoterapię. Farmakoterapia polega na wprowadzeniu leków poprawiających koncentrację i zmniejszających impulsywność. W psychoterapii pracuje się nad skutkami ubocznymi ADHD, takimi jak obniżona samoocena czy tendencje do perfekcjonizmu. Kluczowe znaczenie ma także psychoedukacja – pacjent powinien jak najlepiej rozumieć, z czego wynikają jego ograniczenia. Ważne jest również zorganizowanie otoczenia pacjenta w sposób, który będzie jak najbardziej sprzyjał w wykonywaniu codziennych obowiązków.
Konsekwencje nieleczonego ADHD
Nieleczone ADHD może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji. Do najważniejszych należą niestabilna samoocena, perfekcjonizm, zaburzenia lękowe (na przykład fobia społeczna czy zespół lęku uogólnionego), depresja oraz trudności w relacjach interpersonalnych, a także zaburzenia osobowości. Osoby z ADHD, w poszukiwaniu ulgi od codziennych trudności, mogą sięgać po substancje psychoaktywne, co zwiększa ryzyko uzależnienia.
ADHD u dorosłych jest poważnym problemem, który wymaga odpowiedniej diagnozy i leczenia. Pomimo wyzwań, osoby z ADHD mogą prowadzić pełne i satysfakcjonujące życie. Wsparcie specjalistów, farmakoterapia i psychoterapia odgrywają kluczową rolę w poprawie jakości życia pacjentów z ADHD. Niezbędna jest również edukacja i zrozumienie w społeczeństwie, aby osoby z ADHD mogły otrzymać odpowiednie wsparcie i pomoc. Nierozpoznane i nieleczone ADHD może prowadzić do poważnych problemów psychicznych i emocjonalnych, dlatego ważne jest, aby osoby z podejrzeniem ADHD zgłaszały się do specjalistów i otrzymywały właściwą diagnozę i leczenie.
