Około 8% dzieci choruje na zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i jest to najczęstsze zaburzenie neurorozwojowe. Częściej występuje u chłopców. Dokładna przyczyna pozostaje nieznana, jednak kluczowa jest wczesna diagnostyka i wprowadzanie skutecznych sposobów radzenia sobie z objawami tego zaburzenia, aby zapobiec rozwojowi np. zaburzeń opozycyjno-buntowniczych lub zaburzeń zachowania.
Przyjmuje się, że na powstanie objawów ADHD wpływają zarówno czynniki środowiskowe, jak i biologiczne. ADHD jest zespołem objawów i deficytów współistniejących, dlatego utrudnia osiągnięcie sukcesów szkolnych, zawodowych i towarzyskich. Dynamika objawów ADHD w okresie życia jest indywidualna – np. u części pacjentów nasilenie objawów zmniejsza się z upływem czasu.
Jakie są objawy ADHD?
Objawy mają różną ekspresję ze względu na wiek, a samo ADHD nie musi być przyczyną problemów dziecka. Do podstawowych grup objawów należą:
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- impulsywność,
- nadruchliwość.
Konsekwencje braku właściwego postępowania z dzieckiem z ADHD
W przypadku ADHD kluczowe jest wczesne wprowadzanie skutecznych metod radzenia sobie z objawami tego zaburzenia, aby zapobiec rozwojowi np. zaburzeń opozycyjno-buntowniczych lub zaburzeń zachowania.
Jeśli otoczenie we właściwy sposób nie wspiera dziecka – widoczne od dzieciństwa objawy mogą w sposób znaczący zacząć zaburzać funkcjonowanie dziecka. Może to w konsekwencji doprowadzić do powstania błędnego koła: karanie za objawy, pogłębianie niskiej samooceny i występowanie zaburzeń zachowania. Warto zauważyć, że podobne problemy z zachowaniem mogą pojawić się także u dzieci bez ADHD.
Jeśli nie zostanie podjęte leczenie dziecka z ADHD, może to powodować skutki w postaci gorszych wyników w nauce, powtarzania klasy i trudności z zastosowaniem nabytej wiedzy w szkole i poza nią. Dzieci z ADHD w wieku szkolnym mogą mieć problemy z liczeniem i czytaniem, czego następstwem są gorsze, w porównaniu z rówieśnikami, osiągnięcia szkolne. Dzieci z ADHD mogą ujawniać zachowania agresywne w stosunku do otoczenia i rówieśników.
Wpływ na funkcjonowanie rodziny i relacje ze szkołą
Problemy z zachowaniem, które występują u dzieci z nieleczonym lub nieprawidłowo leczonym ADHD, mogą mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie całej rodziny. To z kolei w sposób bezpośredni może przełożyć się na poziom współpracy ze szkołą.
Wpływ na stosunki dziecka z rówieśnikami
Dzieci i młodzież z ADHD, u których nie podjęto leczenia, mogą mieć problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem przyjaźni. Rówieśnicy oraz ich rodzice w sposób otwarty unikają kontaktów z takim dzieckiem lub zniechęcają się do ich podtrzymywania ze względu na jego nadpobudliwe i niekontrolowane zachowanie. Sprawę dodatkowo pogarsza fakt, że dzieci z nieleczonym ADHD są w mniejszym stopniu zdolne do „odczytywania” sygnałów społecznych, które „wysyłają” im rówieśnicy.
Wpływ na samoocenę
U dzieci z nieleczonym ADHD może dojść do obniżenia samooceny, szczególnie wtedy, gdy rodzice nie rozumieją na czym choroba polega i ― w konsekwencji ― obwiniają dziecko za niewłaściwe zachowania.
Leczenie ADHD
W pierwszej kolejności powinny być prowadzone warsztaty dla rodziców, psychoedukacja dziecka oraz wspólne rozmowy z psychologiem na temat tego z jakimi problemami mierzy się dziecko. W przypadku występowania dodatkowych problemów, np. z agresją, z niską samooceną, czy z umiejętnościami społecznymi. Takich powiązanych problemów jest oczywiście sporo. Należą do nich na przykład problemy ze snem, może też występować dysleksja, dysgrafia. Natomiast najważniejsze w terapii dziecka z ADHD jest to, aby otoczenie nauczyło się być asystentem takiego dziecka.
Mózg człowieka zbudowany jest z neuronów, które komunikują się między sobą za pomocą substancji zwanych neuroprzekaźnikami. U dzieci z ADHD obserwuje się obniżenie poziomu tych substancji, zwłaszcza w obszarach odpowiedzialnych za uwagę i hamowanie impulsywności. Działanie leków stosowanych w zespole nadpobudliwości psychoruchowej polega na zwiększaniu ilości tych substancji, i w konsekwencji ― na poprawie funkcjonowania dziecka. Leki stosowane w leczeniu ADHD pomagają zmniejszyć objawy charakterystyczne dla tego zaburzenia.
W przypadku wprowadzenia farmakoterapii istotna jest dokładna obserwacja dziecka od momentu wprowadzenia leku, szczególnie w zakresie poprawy koncentracji uwagi: długości skupiania się, poprawy ocen, spokojniejszego zachowania, a także lepszej organizacji pracy. Należy pamiętać, że leki stanowią jedynie uzupełnienie pracy wychowawczej i terapeutycznej.
W pracy terapeutycznej zalecane są warsztaty dla rodziców, wzmacniające umiejętności radzenia sobie z objawami i funkcjonowania pacjenta w różnych środowiskach.
W Centrum CBT od ponad 20 lata zajmujemy się diagnozowaniem i leczeniem ADHD u dzieci. W procesie leczenia bazujemy na współpracy specjalistów, w tym lekarza psychiatry dzieci i młodzieży, psychologów oraz psychoterapeutów.
