Afazja rozwojowa to specyficzne zaburzenie rozwoju mowy i języka u dzieci, które może stanowić poważne wyzwanie zarówno dla małych pacjentów, jak i ich rodziców. Po otrzymaniu takiej diagnozy, wielu rodziców doznaje szoku i niepewności co do tego, czym właściwie jest afazja rozwojowa oraz jak radzić sobie z tym codziennie. W Polsce, wśród specjalistów zajmujących się diagnozowaniem zaburzeń mowy u dzieci, nie ma jednoznacznej terminologii dotyczącej afazji rozwojowej. Często używane są zamiennie takie terminy jak niedokształcenie mowy o typie afazji, niedokształcenie mowy pochodzenia korowego, niedorozwój mowy, dysfazja, alalia lub SLI. Warto zrozumieć, czym tak naprawdę jest afazja rozwojowa i jakie są możliwości pomocy dla dziecka.
Afazja rozwojowa nie jest konsekwencją niepełnosprawności intelektualnej, niedosłuchu, porażenia mózgowego ani całościowych zaburzeń rozwojowych. Jest spowodowana uszkodzeniem pewnych struktur mózgowych, często w postaci mikrourazów o nieznanej genezie i niejednoznacznym mechanizmie. Dzieci dotknięte afazją rozwojową mają trudności w nabywaniu i rozumieniu mowy, mimo że ich słuch fizyczny jest prawidłowy, a zdolności
Rodzaje afazji rozwojowej
Wyróżnia się trzy główne rodzaje afazji rozwojowej:
- Afazja rozwojowa typu ekspresyjnego (ruchowa, motoryczna): Dzieci z tym rodzajem afazji mają trudności z mówieniem lub mówią bardzo słabo, ale potrafią rozumieć mowę.
- Afazja rozwojowa typu percepcyjnego (sensoryczna): Dzieci cierpiące na ten rodzaj afazji mają ograniczone rozumienie mowy otoczenia, ale ich własna mowa jest agramatyczna i niewyraźna. Często używają „swojego” języka.
- Afazja rozwojowa typu mieszanego (motoryczno-sensoryczna): Jest to połączenie obu poprzednich rodzajów, gdzie dziecko ma trudności zarówno w mówieniu (lub mówi słabo), jak i w rozumieniu mowy otoczenia.
Objawy afazji rozwojowej
Objawy afazji rozwojowej mogą być różnorodne i obejmować:
- Zaburzenia lub zniesienie zdolności wyrażania myśli słowami: Dzieci z afazją rozwojową mogą mówić powoli i oszczędnie, mają trudności w składaniu słów i zdań.
- Trudności w opanowaniu systemu gramatycznego i składni: Występuje niewłaściwa fleksja, parafazje głoskowe (zamiany lub pomijanie głosek), parafazje słowne (wstawianie błędnych słów), agramatyzmy (niewłaściwa forma gramatyczna) oraz uproszczenia w budowie zdań.
- Zaburzenia o charakterze amnestatycznym: Dzieci mają trudności w przypominaniu sobie już nabytego słownictwa, używają opisowych określeń zamiast właściwych słów do określania przedmiotów i pojęć.
- Trudności w uczeniu się nowych słów i zapamiętywaniu ich znaczeń.
- Problemy z powtarzaniem cudzych słów i zdań.
- Tworzenie neologizmów, czyli używanie nowotworzonych słów, zniekształcanie słów oraz niezrozumiała mowa.
- W przypadku afazji percepcyjnej: trudności w rozumieniu mowy. Dzieci rozumieją sens pytań i zdań dopiero po kilkakrotnym powtórzeniu. Czasami rozumieją sens niektórych słów, ale nie całych zdań.
Dodatkowe wyzwania afazji rozwojowej
Oprócz trudności związanych bezpośrednio z mową, dzieci z afazją rozwojową często doświadczają innych wyzwań, takich jak:
- Trudności w czytaniu (aleksja) i pisaniu (agrafia) w różnym stopniu.
- Ograniczenia w uczeniu się na pamięć: Dzieci z afazją rozwojową mają wolniejsze tempo zapamiętywania informacji, trudności w zachowaniu dokładności, szybsze zapominanie.
- Problemy z koncentracją.
- Dysharmonia rozwojowa, problemy z motoryką małą i dużą, zaburzenia integracji sensorycznej, nadmierna męczliwość.
- Nerwowość, lękliwość, nadpobudliwość, problemy emocjonalne, obniżone poczucie własnej wartości, unikanie kontaktów społecznych i izolowanie się.
Jak pomóc dziecku z afazją rozwojową?
Dziecko z afazją rozwojową wymaga wsparcia i kompleksowej terapii wielospecjalistycznej. W tym procesie najważniejszą rolę odgrywa logopeda (neurologopeda), psycholog, pedagog oraz terapeuta integracji sensorycznej. Terapia afazji rozwojowej jest długa i wymagająca, ale niezwykle istotna. Wszyscy specjaliści pracujący z dzieckiem powinni ze sobą współpracować i wymieniać się spostrzeżeniami, mając na uwadze dobro dziecka z afazją jako najwyższy priorytet.
Odpowiednio dobrana terapia, motywacja dziecka i bliska współpraca specjalistów z rodzicami stanowią najlepsze narzędzia do pomocy dzieciom z afazją rozwojową. Niezależnie od trudności, ważne jest zapewnienie dziecku pełnego wsparcia i zrozumienia, które pomogą mu rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne i osiągać postępy w zdobywaniu języka.
