Życie bywa pełne nieoczekiwanych zwrotów akcji, zarówno tych dobrych, jak i złych. Nagle możemy znaleźć się w sytuacji, której nie jesteśmy w stanie sami opanować. To właśnie wtedy przychodzi z pomocą interwencja kryzysowa.
O tym dlaczego możemy potrzebować interwencji kryzysowej, jak wygląda taki proces oraz czym różni się interwencja od psychoterapii opowiada terapeutka środowiskowa, Anna Pieczyńska.
Czym jest interwencja kryzysowa i jakie są jej główne cele?
Interwencja kryzysowa w pracy terapeuty środowiskowego jest kompleksowym działaniem podejmowanym często na rzecz dziecka, nastolatka lub całej jego rodziny. Głównym jej celem jest przywrócenie utraconej równowagi w wymiarze psychicznym i społecznym, czy zdolności do działania i autonomii. Celem takiej interwencji jest zapobieganie utracie lub przywracanie utraconej równowagi.
Tym samym, interwencja kryzysowa w pracy terapeuty środowiskowego to niezwykle istotne narzędzie, które pozwala nam skutecznie wspierać osoby znajdujące się w trudnych sytuacjach życiowych.
Jakie sytuacje życiowe najczęściej prowadzą do kryzysu? O jakich kryzysach mówimy w kontekście konieczności interwencji kryzysowej?
Mam tu na myśli kryzys losowy, sytuacyjny, incydentalny, wywołany przez zdarzenia nieprzewidywalne, takie jak: gwałt, utrata pracy, poważna choroba, przedwczesna śmierć. Taki kryzys nie występuje we wszystkich rodzinach.
Natomiast kryzys endogenny jest wywoływany przez indywidualne, patologiczne wzorce rodzinne, jak na przykład kryzysy w rodzinach osób uzależnionych od alkoholu, w rodzinach, gdzie występuje przemoc.
Kryzys w rodzinie i jego skutki zależne są od fazy, w jakiej znajduje się związek i świadomość tej zależności jest charakterystyczna dla podjęcia interwencji; skutki kryzysu mogą mieć wymiar natychmiastowy lub odroczony, łatwiej identyfikowany przez członków rodziny, a więc łatwiejszy do opanowania.
Jak wygląda proces interwencji kryzysowej? Krok po kroku.
Cały proces interwencji kryzysowej można zamknąć w sześciu punktach.
Po pierwsze, kluczowe jest zdefiniowanie problemu, w tym rozpoznanie i zdefiniowanie problemu z punktu widzenia pacjenta. Po drugie, zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa. Ważna jest ocena powagi zagrożenia psychicznego i fizycznego bezpieczeństwa pacjenta w kategoriach niebezpieczeństwa dla życia i całkowitej utraty możliwości działania.
Trzeci etap, to zapewnienie wsparcia, czyli zapewnienie pacjenta o wsparciu i własnym zaangażowaniu. Czwarty etap, to rozważenie możliwości. Pomoc pacjentowi w poszukiwaniu dostępnych mu wyborów, w znalezieniu adekwatnego wsparcia w danej sytuacji, zaproponowanie sposobów radzenia sobie z trudnościami oraz nakłonienie do pozytywnego myślenia.
W piątym etapie układamy plan. Niezwykle ważna jest pomoc pacjentowi w opracowaniu realistycznego, krótkoterminowego planu, w którym wskaże dodatkowe źródło wsparcia i określi mechanizmy radzenia sobie z trudnościami. Plan powinien obejmować konkretne działania, które pacjent może zrozumieć i uznać za słuszne. I szósty etap, to nakłonienie pacjenta do zobowiązania się do działania. Polega on na pomocy pacjentowi w zaangażowaniu się w zdecydowane, pozytywne działania, które może on uznać za swoje i realistycznie sfinalizować.
Kto może udzielać interwencji kryzysowej?
Interwencji kryzysowej mogą udzielać m.in. psychologowie, terapeuci, pracownicy socjalni oraz interwenci kryzysowi, którzy pracują w specjalistycznych ośrodkach interwencji kryzysowej. Ci doświadczeni specjaliści oferują profesjonalne wsparcie osobom przeżywającym trudne chwile, pomagając im odzyskać równowagę emocjonalną i zdolność do funkcjonowania w codziennym życiu. Dzięki swoim umiejętnościom i wiedzy, potrafią skutecznie łagodzić skutki kryzysu, dostarczając niezbędnego wsparcia emocjonalnego i praktycznych wskazówek. W zależności od potrzeb osoby poszkodowanej, mogą zastosować różnorodne metody terapeutyczne, takie jak rozmowa, terapia poznawczo-behawioralna czy techniki relaksacyjne.
Czym różni się interwencja kryzysowa od psychoterapii?
Interwencja kryzysowa i psychoterapia to dwie formy pomocy psychologicznej, które różnią się między sobą zarówno pod względem celów, jak i metod działania.
Interwencja kryzysowa jest zaplanowana na krótszy czas, a pierwsze spotkanie odbywa się praktycznie natychmiast po zdarzeniu. W psychoterapii okres zależy od potrzeb pacjenta i może trwać dłużej niż rok, natomiast w interwencji kryzysowej wizyty zazwyczaj nie trwają dłużej niż 2 miesiące
W trakcie tzw. wsparcia kryzysowego stosuje się głównie podejście dyrektywne, czyli są już jakieś założenia, postawione cele, nakłanianie pacjenta do podejmowania trudu działania, natomiast w psychoterapii można wybrać nurt, który jest najbliższy pacjentowi.
Jakie są najczęstsze trudności, z którymi spotykają się osoby przeprowadzające interwencję kryzysową?
Jednym z największych wyzwań interwencji kryzysowej jest identyfikacja osób, które są w kryzysie i potrzebują pomocy.
Sytuacje kryzysowe mogą być trudne do wykrycia, a osoby nie zawsze mogą szukać pomocy, gdy jej potrzebują.
Innym wyzwaniem jest zapewnienie terminowego i skutecznego wsparcia osobom w kryzysie, np. w trakcie rozwodu brak współpracy z małżonkami, kiedy są w ferworze walki o dziecko. W takiej sytuacji w kryzysie mogą być wszyscy członkowie rodziny. Tego typu sytuacje są wyzwaniem dla osoby, która przeprowadza działania w ramach interwencji kryzysowej.
Jak ważna jest obecność bliskich w procesie interwencji kryzysowej?
Obecność bliskich jest bardzo ważna w tym procesie. Idąc za przykładem rozwodu, podczas udzielania interwencji kryzysowej dziecku, może się zdarzyć, że u rodziców brakuje porozumienia w tej kwestii. Skutkuje to brakiem dostatecznego wsparcia rodziców, co powoduje jeszcze większy kryzys. To z kolei wymaga jeszcze intensywniejszego zaangażowania osoby udzielającej interwencji.
W takich sytuacjach terapeuta pełni rolę mediatora, starając się nawiązać współpracę z obojgiem rodziców. Jego zadaniem jest pomóc im zrozumieć, jak ich zachowanie wpływa na dziecko i jak mogą wspólnie działać na jego rzecz. Terapeuta może również zaproponować rodzicom udział w terapii rodzinnej, która pomoże im rozwiązać konflikty i nauczyć jak się efektywniej komunikować.
Jakie są długofalowe skutki nieudzielonej pomocy w sytuacji kryzysowej?
Nagła i silna lub długotrwała sytuacja kryzysowa odbiera poczucie kontroli nad własnym życiem i może być przyczyną problemów poznawczych, emocjonalnych, a także wywoływać zaburzenia lękowe. Problemy te mogą objawiać się w postaci agresji, wycofania, poczucia osamotnienia, bezradności, a nawet depresji. Może się wtedy wydawać, że nikt nie może nam pomóc, że jesteśmy w sytuacji bez wyjścia, że nikt nas nie rozumie. Stany takie mogą prowadzić zarówno do wykluczenia społecznego, chorób, uzależnień, jak również myśli i prób samobójczych.
Dlatego jeśli przeżywasz kryzys, nie bój się szukać pomocy. Istnieje wiele form wsparcia, które mogą Ci pomóc w przezwyciężeniu trudności. Terapeuci, psychologowie, pracownicy socjalni oraz grupy wsparcia mogą dostarczyć niezbędnych narzędzi i umiejętności, które pozwolą uporać się z kryzysem i odzyskać kontrolę nad swoim życiem.
Jak wygląda dostęp do pomocy psychologicznej w sytuacji kryzysowej w Polsce?
Doznając kryzysu psychologicznego można poszukać wsparcia w Ośrodku Interwencji Kryzysowej, zlokalizowanym w najbliższej okolicy. Taki Ośrodek zapewnia pomoc: psychologiczną, psychoterapeutyczną, prawną, socjalną, zapewnia również miejsce noclegowe, miejsce w grupie wsparcia. Ośrodki takie posiadają także dostęp do telefonu zaufania oraz zapewniają niezbędną opiekę.
Możliwa jest także interwencja z dojazdem do miejsca zdarzenia, a ze wsparcia mogą skorzystać osoby nieposiadające ubezpieczenia zdrowotnego.
Co ważne, interwencją kryzysową obejmuje się osoby i rodziny bez względu na posiadany dochód. W jej ramach udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej, a w zależności od potrzeb – poradnictwa socjalnego lub prawnego, a w sytuacjach uzasadnionych – schronienia nawet do 3 miesięcy.
Jakie są największe wyzwania w zapewnieniu skutecznej pomocy osobom w kryzysie?
Przede wszystkim poprzednie doświadczenia kryzysu, którym nikt się nie zaopiekował, problem nie został zdiagnozowany, czy ciągnące się „niezałatwione sprawy”. To jak otwarte rany, które z czasem mogą się zainfekować i powodować poważniejsze problemy.
Ważne jest, aby pamiętać, że nawet po latach można wrócić do przeszłych doświadczeń i je przepracować. Terapia może być skutecznym narzędziem, które pozwoli nam zrozumieć, jak przeszłe wydarzenia wpływają na nasze obecne życie i znaleźć zdrowe sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami.
Jakie działania profilaktyczne mogą zapobiec wystąpieniu kryzysów?
Bardzo ważne są programy przeciwdziałania przemocy rówieśniczej, domowej oraz cyberprzemocy w szkołach. Odgrywają one kluczową rolę w tworzeniu bezpiecznego środowiska dla dzieci i młodzieży i są inwestycją w bezpieczną przyszłość.
Ponadto, prewencja w przedszkolach, psychoedukacja wszystkich dzieci, nie tylko objętych wsparciem psychologiczno-pedagogicznym. Przedszkole to idealne miejsce, aby zacząć kształtować postawy empatii, tolerancji i szacunku u dzieci. Wprowadzanie programów profilaktycznych już na tym etapie może zapobiec wielu problemom w przyszłości.
Ale nie tylko dzieci. Również nauczyciele i rodzice potrzebują wiedzy na temat różnych form przemocy, jej skutków i sposobów reagowania. Dzięki temu będą mogli skuteczniej rozpoznawać sygnały alarmowe i podejmować odpowiednie działania.
Często brakuje kompleksowych programów wsparcia, jednak inicjatywy pojedynczych psychologów i pedagogów, takich jak tworzenie miejsc wsparcia dla rodziców czy młodzieży, mogą znacząco poprawić sytuację. Dzięki nim, wiele osób otrzymuje niezbędną pomoc i wsparcie, które w przeciwnym razie mogłyby być niedostępne.
W przedszkolu, w którym pracuję, stworzyłam grupę wsparcia: „Wioska rodziców”. Wierzę, że wyposażając rodziców w wiedzę i narzędzia, możemy wspólnie budować bezpieczne i wspierające środowisko dla naszych dzieci. To inwestycja w przyszłość, która przynosi korzyści zarówno rodzinom, jak i całej społeczności przedszkolnej oraz daje szansę na zmniejszenie liczby kryzysów wśród młodzieży.
Jakie są najczęstsze błędne przekonania na temat interwencji kryzysowej?
Często pacjenci, szukając pomocy w kryzysie, mają tendencję do postrzegania interwencji jako długoterminowej psychoterapii. Oczekują, że natychmiast rozwiążemy głęboko zakorzenione problemy, które towarzyszyły im przez lata. Tymczasem celem interwencji jest przede wszystkim stabilizacja sytuacji i zapewnienie bezpieczeństwa. W przypadku rozwodu oznacza to m.in. opracowanie planu opieki nad dzieckiem, zapewnienie mu wsparcia emocjonalnego oraz edukację rodziców w zakresie komunikacji z dzieckiem w tym trudnym okresie. Warto podkreślić, że pomoc w kryzysie można otrzymać nie tylko w specjalistycznych ośrodkach, ale również w szkołach, przedszkolach czy poradniach psychologicznych.
