Nasze codzienne postrzeganie siebie, innych i otaczającego nas świata jest silnie ukształtowane przez to, co nazywamy kluczowymi przekonaniami (ang. core beliefs). To one stanowią bazę naszych schematów poznawczych, wpływając na to, jak interpretujemy rzeczywistość i jak reagujemy na różne sytuacje w życiu.
Jak powstają kluczowe przekonania?
Kluczowe przekonania kształtują się już w najmłodszych latach życia. Bazują one na naszych pierwszych doświadczeniach, interakcjach z rodzicami, rodzeństwem, opiekunami i innymi ważnymi osobami w naszym otoczeniu. Dziecko, które dopiero poznaje świat, często buduje swoje przekonania w oparciu o to, co widzi i jak interpretuje różne wydarzenia, nawet jeśli jego interpretacje są bardzo subiektywne. Ze względu na te wczesne początki i ważne osoby, które wpływają na ich kształtowanie, kluczowe przekonania charakteryzują się kilkoma cechami:
- Prostota: przekonania te są zazwyczaj bardzo proste, na przykład „jestem niepotrzebny”, „inni są krytyczni” czy „świat jest niebezpieczny”. Mogą one również mieć pozytywny wydźwięk, jak np. „jestem wyjątkowy” czy „inni są pomocni”.
- Automatyczna prawda: zazwyczaj przyjmujemy te przekonania jako niekwestionowaną prawdę o nas samych, innych ludziach i świecie, niezależnie od rzeczywistości.
- Głębokie zakorzenienie: kluczowe przekonania są głęboko zakorzenione w naszej psychice i często nie jesteśmy świadomi ich istnienia.
- Automatyczne aktywowanie: aktywują się automatycznie w różnych sytuacjach, wywołując przykre emocje lub prowadząc do pojawienia się negatywnych myśli.
Wpływ kluczowych przekonań na naszą rzeczywistość
Kluczowe przekonania działają jak filtr, przez który interpretujemy wszystkie wydarzenia i sytuacje. Wpływają one na nasz sposób myślenia i zachowania w różnorodnych sytuacjach. Osoba z pozytywnym przekonaniem o sobie może odbierać daną sytuację jako szansę do wykazania się, podczas gdy ktoś o negatywnym obrazie siebie może widzieć tę samą sytuację jako zagrożenie lub potencjalne źródło porażki.
Mechanizm samopotwierdzania przekonań
Jednym z najciekawszych aspektów kluczowych przekonań jest ich tendencja do samopotwierdzania się. Oznacza to, że patrząc na świat przez pryzmat tych przekonań, selektywnie zauważamy informacje, które je potwierdzają, a ignorujemy lub zniekształcamy te, które mogłyby je podważyć. To zjawisko sprawia, że przekonania te są bardzo trwałe i mają tendencję do utrzymywania się, nawet w obliczu dowodów świadczących przeciwko nim.
Czy można zmienić kluczowe przekonania?
Dobra wiadomość jest taka, że kluczowe przekonania to nie jest niepodważalna prawda, lecz nasze subiektywne interpretacje rzeczywistości. Możemy je zidentyfikować, obserwując powtarzające się wzorce w sytuacjach, które wywołują silne emocje, oraz analizując nasze automatyczne myśli. Jedną z technik, która może pomóc w tej analizie, jest tzw. technika strzałki w dół, stosowana w terapii poznawczo-behawioralnej. Pozwala ona odkryć ukryte przekonania, które leżą u podstaw naszych reakcji emocjonalnych.
Gdy już uświadomimy sobie istnienie kluczowych przekonań, możemy zacząć obserwować, w jakich sytuacjach się aktywizują i jak wpływają na nasze myśli oraz emocje. Warto wtedy poddać je w wątpliwość, zadając sobie pytanie: „Co bym pomyślał w tej sytuacji, gdyby moje przekonanie było przeciwne do tego, co myślę teraz?” Taka zmiana perspektywy może prowadzić do bardziej racjonalnego i zrównoważonego podejścia do różnych sytuacji w życiu.
Kluczowe przekonania a terapia poznawczo-behawioralna
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) skupia się między innymi na identyfikacji i modyfikacji kluczowych przekonań pacjenta. Terapeuta pomaga spojrzeć na sytuacje z bardziej obiektywnej perspektywy, co jest niezwykle trudne do osiągnięcia samodzielnie, gdyż często nasze przekonania zniekształcają nasze postrzeganie. W terapii uczymy się, jak przełamać ten schemat myślenia, przetwarzając informacje w sposób mniej selektywny i bardziej realistyczny.
Dlaczego warto pracować nad kluczowymi przekonaniami?
Kluczowe przekonania wpływają na nasze życie na wielu poziomach, od codziennych interakcji z innymi po podejmowanie ważnych decyzji życiowych. Mogą one ograniczać nasz potencjał, prowadzić do niezdrowych wzorców myślenia i zachowania, a także negatywnie wpływać na nasze relacje. Z drugiej strony, świadoma praca nad nimi pozwala na rozwój bardziej pozytywnego i realistycznego obrazu siebie oraz innych, co przekłada się na zdrowsze i bardziej satysfakcjonujące życie.
Warto zatem poświęcić czas i energię na zrozumienie swoich kluczowych przekonań. Choć jest to proces wymagający wysiłku, może przynieść głębokie i trwałe zmiany, które pozwolą nam żyć w zgodzie ze sobą i otaczającym nas światem.
