Zaburzenia odżywiania to poważne i złożone schorzenia, które wpływają nie tylko na ciało, ale przede wszystkim na psychikę. Wymagają one wielowymiarowego podejścia terapeutycznego i wsparcia całego zespołu specjalistów: lekarzy, psychoterapeutów, dietetyków i bliskich. Pomimo rosnącej świadomości społecznej, wciąż wokół tego tematu krąży wiele mitów i nieporozumień, a osoby zmagające się z anoreksją, bulimią czy kompulsywnym objadaniem się często długo pozostają bez odpowiedniej pomocy. W niniejszym wywiadzie poruszamy najważniejsze kwestie związane z diagnozą, leczeniem i codziennym funkcjonowaniem osób cierpiących na zaburzenia odżywiania. Z dietetyczką, dr n. o zdr. Agnieszką Chruścikowską, rozmawiamy o tym, do jakich specjalistów należy się udać, jaka jest rola rodziny i dlaczego samodzielne próby poradzenia sobie z chorobą mogą nie wystarczyć. Celem tej rozmowy jest nie tylko edukacja, ale przede wszystkim wsparcie i zrozumienie dla tych, którzy każdego dnia toczą wewnętrzną walkę o zdrowie i życie.
Zapraszamy do lektury.
Do jakich specjalistów powinna udać się osoba zmagająca się z zaburzeniami odżywiania? Czy ma tu znaczenie jakie jest to zaburzenie?
Osoba z zaburzeniami odżywiania powinna udać się w pierwszej kolejności do psychiatry aby zostać zdiagnozowanym. Następnie ważna jest pomoc psychologa i dietetyka klinicznego / psychodietetyka. Pacjenci z zaburzeniami odżywiania mają często problemy z sercem – jak chociażby bradykardia, dlatego istotna jest także konsultacja kardiologiczna. Dodatkowo, w zależności od nasilenia objawów, konieczna może być także opieka internistyczna lub hospitalizacja w specjalistycznym ośrodku leczenia zaburzeń odżywiania. Leczenie powinno mieć charakter interdyscyplinarny i obejmować zarówno aspekty psychiczne, jak i fizyczne choroby. W procesie zdrowienia kluczowe jest również zaangażowanie bliskich, którzy mogą wspierać osobę chorującą w codziennych trudnościach i motywować do utrzymania leczenia.
Jaką rolę w leczeniu pełni psychodietetyk? Na czym polega jego praca?
Psychodietetyk w zaburzeniach odżywiania buduje u pacjenta świadomość na temat zdrowego odżywiania. Uczy rozpoznawania i zarządzania emocjami, które mogą wpływać na zachowania związane z jedzeniem. Udziela pomocy w zrozumieniu mechanizmów psychicznych i emocjonalnych leżących u podstaw problemów. Psychodietetyk wspiera także pacjenta w odbudowie prawidłowej relacji z jedzeniem, eliminując schematy myślenia oparte na lęku, poczuciu winy czy kompensacji. Pomaga kształtować bardziej elastyczne podejście do jedzenia oraz ciała, co sprzyja odzyskiwaniu kontroli i poczucia własnej wartości. Praca z psychodietetykiem obejmuje również stopniowe wprowadzanie zdrowych nawyków żywieniowych w sposób dostosowany do indywidualnych możliwości i gotowości pacjenta, co zwiększa trwałość efektów terapeutycznych.
W jaki sposób psychoterapeuta może pomóc pacjentowi? Jakie podejścia terapeutyczne są najskuteczniejsze?
Psychoterapeuta może pomóc pacjentowi, np. z anoreksją, w zrozumieniu i przezwyciężeniu problemów, które doprowadziły do powstania zaburzeń odżywiania. Psychoterapeuta może również pomóc pacjentowi w rozpoznaniu i walce z mechanizmami obronnymi, które utrudniają pacjentowi osiągnięcie prawidłowych nawyków żywieniowych.
Psychoterapia w zaburzeniach odżywiania może przyjmować różne formy, w zależności od potrzeb i stanu pacjenta, jak np.:
- terapia poznawczo-behawioralna, która jest skoncentrowana na rozpoznaniu i zmianie negatywnych myśli a także przekonań wpływających na zaburzenia odżywiania;
- terapia interpersonalna – skierowana na poprawę jakości relacji interpersonalnych;
- psychoterapia psychodynamiczna, która pomaga zrozumieć i przetworzyć głębsze emocje leżące u podstaw zaburzeń odżywiania;
- terapia rodzinna, która skupia się na poprawie funkcjonowania rodziny.
Czy każda osoba z zaburzeniami odżywiania powinna skonsultować się z psychiatrą? Jakie objawy mogą wymagać wsparcia farmakologicznego?
Tak, każda osoba z podejrzeniem zaburzeń odżywiania powinna w pierwszej kolejności skonsultować się z lekarzem psychiatrą. To właśnie psychiatra stawia diagnozę i decyduje, czy w danym przypadku konieczne jest leczenie farmakologiczne. W zależności od objawów i współwystępujących trudności – na przykład depresji towarzyszącej anoreksji – może zostać wdrożona odpowiednia terapia lekowa, dostosowana indywidualnie do potrzeb pacjenta.
Jaką rolę w leczeniu pełni dietetyk kliniczny lub dietetyk? Czym różni się jego praca od pracy psychodietetyka?
Dietetyk kliniczny ocenia stan odżywienia pacjenta i na podstawie tego oraz przeprowadzonego wywiadu żywieniowego ustala z pacjentem plan żywieniowy, który pomoże pacjentowi np. zrehabilitować masę ciała. Dietetyk kliniczny także kontroluje masę ciała pacjenta. Prowadzi psychoedukację z pacjentem i jego rodziną z zakresu zasad prawidłowego żywienia.
Natomiast psychodietetyk pomaga zrozumieć, jakie emocje i sytuacje prowadzą do zaburzenia odżywiania, a następnie wspiera pacjentów w rozwijaniu umiejętności, które pozwalają radzić sobie z tymi emocjami w bardziej konstruktywny sposób.
Kiedy warto skorzystać z pomocy lekarza internisty lub endokrynologa? Jakie badania diagnostyczne są kluczowe w ocenie stanu zdrowia pacjenta?
Lekarz internista odgrywa bardzo ważną rolę w leczeniu zaburzeń odżywiania. Zapewnia ciągłość, koordynację i wszechstronność opieki nad pacjentem. Często to właśnie internista jest pierwszym specjalistą, do którego trafia osoba z niepokojącymi objawami – na przykład nagłym spadkiem masy ciała czy trudnościami z jedzeniem. To od niego oczekuje się wstępnej diagnozy i decyzji o skierowaniu pacjenta do odpowiednich specjalistów, takich jak psychiatra, kardiolog czy endokrynolog – w zależności od indywidualnych potrzeb.
W przypadku zaburzeń odżywiania często występują zaburzenia hormonalne, dlatego ważna jest także konsultacja z endokrynologiem, szczególnie w przypadku nieprawidłowej pracy tarczycy. Internista może również zlecić kompleksowe badania krwi – w celu oceny poziomu elektrolitów, hormonów (np. tarczycy), białek, witamin i minerałów, które mogą być zaburzone w wyniku nieprawidłowego odżywiania. Istotne jest również monitorowanie pracy serca – dlatego często wykonuje się badania takie jak EKG czy echo serca.
Czy w procesie leczenia ważne jest wsparcie fizjoterapeuty lub trenera personalnego? Jakie korzyści może przynieść odpowiednio dobrana aktywność fizyczna?
W przypadku niedożywienia, któremu często towarzyszy bradykardia, aktywność fizyczna jest bezwzględnie przeciwwskazana. Decyzja o możliwości podjęcia jakiejkolwiek formy ruchu powinna być podejmowana indywidualnie, przez lekarza, na podstawie szczegółowej oceny stanu zdrowia pacjenta – w tym wyników badań serca, masy ciała oraz ogólnego poziomu odżywienia. Bezpieczny powrót do aktywności fizycznej możliwy jest dopiero po ustabilizowaniu stanu pacjenta.
Jeśli pacjent, w ocenie lekarza, może podjąć lekką aktywność fizyczną, to odpowiednio dobrane ćwiczenia przez fizjoterapeutę mogą pomóc w poprawie siły i wytrzymałości fizycznej pacjenta. Regularne sesje fizjoterapii mogą wesprzeć także prawidłową postawę ciała i mogą złagodzić bóle mięśniowe oraz stawowe, które często towarzyszą osobom zmagającym się z anoreksją. Także fizjoterapia może poprawić samopoczucie psychiczne poprzez aktywność fizyczną, co jest kluczowe w procesie leczenia zaburzeń odżywiania. Ważne jest jednak, aby o wszystkim zadecydował lekarz na podstawie wyników badań pacjenta i oceny psychoterapeutycznej. Pacjent w zaburzeniach odżywiania nie może podejmować sam decyzji o rozpoczęciu ćwiczeń.
W przypadku bulimii praca z trenerem personalnym może pomóc zredukować nadmierną masę ciała, jednak tak jak wcześniej wspomniałam, o możliwości aktywności fizycznej decyduje lekarz.
Jaką rolę mogą odegrać grupy wsparcia lub terapia rodzinna w procesie zdrowienia?
Grupy wsparcia oferują pacjentowi bezpieczne, akceptujące środowisko, w którym może dzielić się swoimi uczuciami i doświadczeniami. Umożliwiają naukę skutecznych strategii radzenia sobie z trudnościami oraz dostarczają cennego wsparcia rówieśniczego. W kontekście zaburzeń odżywiania niezwykle istotną rolę odgrywa również terapia rodzinna. Pomaga ona bliskim lepiej zrozumieć naturę problemu, który często bywa dla nich niezrozumiały. Psychoterapeuta, pracując z całą rodziną, rozpoznaje trudności, z jakimi się mierzą, zachowując przy tym neutralność. Wspólnie z rodziną poszukuje rozwiązań i sposobów wspierania procesu zdrowienia.
Czy leczenie zaburzeń odżywiania powinno być prowadzone przez jeden specjalistyczny ośrodek, czy można korzystać z pomocy różnych specjalistów w różnych miejscach?
Można korzystać z pomocy specjalistów pracujących w różnych placówkach, jednak kluczowe jest zapewnienie sprawnego przepływu informacji między nimi. Tylko wtedy możliwe jest stworzenie spójnego planu leczenia, który uwzględnia wszystkie aspekty zdrowia pacjenta – psychiczne, fizyczne i żywieniowe. Brak komunikacji może prowadzić do niespójnych zaleceń lub pominięcia istotnych objawów. Dlatego warto, aby pacjent – lub jego opiekun – informował poszczególnych specjalistów o przebiegu leczenia, stosowanych lekach i innych interwencjach terapeutycznych. W niektórych przypadkach pomocne może być również skorzystanie z opieki w ramach jednej placówki lub zespołu interdyscyplinarnego.
Jak wygląda skuteczna współpraca między psychodietetykiem, psychoterapeutą, lekarzami i innymi specjalistami?
Skuteczna współpraca specjalistów polega na utrzymywaniu stałego kontaktu i wymianie informacji na temat pacjenta, zawsze wtedy, gdy jest to potrzebne. Kluczowe jest omawianie trudności, które pojawiają się w trakcie leczenia, oraz dzielenie się najważniejszymi spostrzeżeniami i obserwacjami. Taka komunikacja pozwala lepiej zrozumieć potrzeby pacjenta i szybko reagować na zmieniający się stan zdrowia. Dzięki współdziałaniu możliwe jest też wypracowanie wspólnej strategii terapeutycznej, która zwiększa skuteczność leczenia i zapewnia pacjentowi poczucie bezpieczeństwa oraz spójności opieki. W pracy z osobami z zaburzeniami odżywiania, gdzie objawy mogą mieć zarówno podłoże somatyczne, jak i psychiczne, współpraca interdyscyplinarna ma szczególne znaczenie.
Jakie kroki może podjąć rodzina lub bliscy osoby z zaburzeniami odżywiania, aby skutecznie ją wesprzeć?
Przede wszystkim być partnerem a nie sędzią. Trzymać się zaleceń wszystkich specjalistów. A gdy jest taka potrzeba, wziąć udział w terapii rodzinnej.
Jakie najczęstsze błędy popełniają bliscy w reakcji na zaburzenia odżywiania?
Jednym z najczęstszych błędów popełnianych przez bliskich jest zaprzeczanie, że dziecko może cierpieć na zaburzenia odżywiania, np. anoreksję. Zdarzało się, że mamy zamiast zaakceptować diagnozę, zlecały dziecku liczne badania w kierunku pasożytów czy celiakii, nie chcąc dopuścić do siebie myśli o chorobie psychicznej. Drugim poważnym błędem jest obwinianie dziecka za jego stan. Należy pamiętać, że zaburzenia odżywiania to poważne schorzenie, a nie świadomy wybór. Choroba nie wybiera, a osoba nią dotknięta potrzebuje przede wszystkim zrozumienia i wsparcia, a nie krytyki czy presji. Rolą bliskich jest towarzyszyć, nie oceniać.
Czy samodzielne próby zmiany nawyków żywieniowych mogą być skuteczne, czy zawsze warto skorzystać z pomocy specjalistów?
W przypadku zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja, niezbędne jest wsparcie specjalisty. Osoby chorujące często mają zniekształcony obraz siebie i rzeczywistości – nie są w stanie obiektywnie ocenić, co oznacza zdrowe odżywianie ani ile jedzenia faktycznie potrzebują. Samodzielne radzenie sobie z tym problemem jest niezwykle trudne, dlatego kluczowe jest skorzystanie z fachowej pomocy, która pozwoli zrozumieć mechanizmy choroby i bezpiecznie wrócić do zdrowia.
