Depresja to poważna choroba, która może dotknąć osoby w każdym wieku. Chociaż smutek i chwilowe obniżenie nastroju są częścią codziennego życia emocjonalnego, uczucie pustki i rozpaczy, które nie mija i nie pozwala cieszyć się życiem, połączone z negatywnym obrazem własnej osoby, może wskazywać na depresję. W Polsce około 1,5 miliona osób zmaga się z tym schorzeniem, a według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie.
Depresja może pojawić się u różnych osób, niezależnie od wieku, płci, poziomu rozwoju intelektualnego czy statusu społecznego.
Istnieje wiele czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia depresji. Może to być tak zwana podatność genetyczna, jak również doświadczane w przeszłości traumy, przewlekły stres, brak wsparcia społecznego, problemy zdrowotne, a także używanie substancji psychoaktywnych.
Objawem depresji mogą być myśli samobójcze, wywołane przez uczucie beznadziejności, beznadziejności i utraty sensu życia. Według danych WHO, około 60% wszystkich prób samobójczych jest powiązanych z depresją. Zapobieganie im związane jest z poważnym traktowaniem sygnałów mogących świadczyć o chorobie i jak najszybsze szukanie profesjonalnej pomocy.
Objawy depresji
Depresja może znacząco zaburzać funkcjonowanie osoby dotkniętej tą chorobą. Może prowadzić do trudności w realizowaniu obowiązków szkolnych i zawodowych, wycofania z relacji społecznych, a także do pogorszenia w funkcjonowaniu rodzinnym. Depresja może mieć „różne oblicza”, ujawniać się odmiennymi objawami, m.in. w zależności od wieku. Najczęstsze z nich to:
- obniżony nastrój przez większość czasu w ciągu dnia, uczucie smutku, pustki lub beznadziejności, u dzieci i młodzieży często drażliwość,
- utrata zainteresowań i przyjemności w dotychczasowych aktywnościach,
- zmniejszone poczucie własnej wartości i utrata pewności siebie,
- zwiększone trudności w zakresie koncentracji uwagi,
- zmęczenie i utrata energii, uniemożliwiające wykonywanie obowiązków,
- zaburzenia snu, takie jak bezsenność lub nadmierna senność,
- zmiany w zakresie apetytu i wagi (nadmierna utrata masy ciała lub znaczący przyrost masy ciała),
- myśli samobójcze i możliwe tendencje samobójcze,
- fizyczne objawy, takie jak bóle głowy, problemy trawiennego, chroniczne bóle ciała.
Diagnoza depresji, jest możliwa, gdy objawy utrzymują się przez co najmniej dwa tygodnie i znacząco wpływa na funkcjonowanie codzienne – od trudności w wykonywaniu obowiązków do kłopotów w podstawowych działaniach, jak dbanie o higienę.
Przyczyny depresji
Depresja jest złożonym stanem, który tłumaczony jest najlepiej przez współwystępowanie wielu czynników- tzw. model biopsychospołeczny, obejmujący interakcję m.in.:
- czynników biologicznych, czyli nierównowagę chemiczną w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza związaną z neurotransmiterami takimi jak serotonina,
- czynników genetycznych, podatność obecną w rodzinie
- czynników środowiskowych: nadmierny stres, doświadczone wydarzenia zagrażające życiu, utrata bliskiej osoby, przekraczające możliwości radzenia sobie pacjenta problemy rodzinne, trudności w pracy lub szkole
- czynników psychologicznych: niskie poczucie własnej wartości, tendencyjny- pesymistyczny, nastawiony na identyfikację własnych deficytów i niepowodzeń sposób myślenia, poczucie braku wpływu na własne działania, trudności w radzeniu sobie ze stresem i problemami emocjonalnym
Typy depresji
Możliwe jest rozróżnienie kilku typów depresji; do najczęściej występujących należą:
- Depresja kliniczna: najbardziej powszechny typ depresji, charakteryzujący się ciężkimi objawami, które utrudniają/ uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Może pojawiać się w postaci pojedynczego epizodu lub nawracających epizodów depresji.
- Dystymia: przewlekła forma depresji o umiarkowanym nasileniu, trwająca co najmniej dwa lata (u dzieci i młodzieży rok). Osoby z dystymią często doświadczają przewlekłego nastroju przygnębienia, utraty zainteresowań i apatii.
- Depresja sezonowa: która występuje cyklicznie w określonym sezonie, najczęściej jesienią lub zimą. Związana jest z brakiem światła słonecznego i może powodować objawy depresyjne, które ustępują wraz z nadejściem wiosny lub lata.
- Depresja poporodowa: dotyczy kobiet po porodzie i może powodować głębokie uczucie smutku, utraty radości z macierzyństwa, a także zaburzenia snu i apetytu. W niektórych przypadkach może prowadzić do myśli i zachowań samobójczych.
Leczenie depresji
Wczesne rozpoznanie i leczenie depresji jest kluczowe dla poprawy jakości życia i zmniejszenia ryzyka powikłań. Najważniejsze metody leczenia obejmują:
- Psychoterapię: terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to jedna z najskuteczniejszych form psychoterapii, która stosowana jest w leczeniu depresji. Terapeuta pomaga osobie doświadczającej trudności wprowadzać do codziennego funkcjonowania zrównoważone myślenie i zmianę zachowania na bardziej przystosowawcze oraz wprowadza skuteczne sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych emocjonalnie, co redukuje objawy i daje skuteczne narzędzia przeciwdziałania nawrotom choroby.
- Leki przeciwdepresyjne: w niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki przeciwdepresyjne, takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) lub inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI), aby pomóc w regulacji nastroju.
- Zmiany stylu życia: regularna aktywność fizyczna, rozszerzanie repertuaru zachowań wzmacniających poczucie własnej wartości, zdrowa dieta, odpowiednia ilość snu, unikanie używek i alkoholu oraz wsparcie społeczne mogą również mieć pozytywny wpływ na stan depresyjny.
Postępowanie terapeutyczne w depresji może ograniczać się do pomocy psychologicznej, wsparcia i psychoedukacji. Czasami jednak, przy większym nasileniu lub uporczywości objawów, konieczna jest zarówno konsultacja psychiatryczna i zastosowanie leków, jak podjęcie psychoterapii. Konsultacja u specjalisty pomoże w dobraniu odpowiedniego postępowania terapeutycznego.
Podsumowanie
Warto przypomnieć, że nie zawsze przeżywany smutek i nadmierne zmęczenie oznaczają depresję, mogą być wyrazem normatywnej reakcji na stratę (np. ważnej relacji) i trudności w realizacji dużej ilości zadań – wtedy nie wymagają interwencji terapeutycznej.
Jeśli jednak objawy są nasilone, trwają dłużej niż przeciętnie i znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, należy szukać jak najszybciej pomocy psychologicznej i psychiatrycznej. Mimo zróżnicowanych przyczyn objawy depresji są wynikiem przede wszystkim zniekształconego, skupionego na negatywnych aspektach własnego funkcjonowania sposobu myślenia o sobie, innych ludziach i przyszłości. Ocena nasilenia depresji może być trudna, ponieważ jej obraz może zmieniać się w czasie. Kluczowym czynnikiem jest nie tylko ilość objawów, ale także sposób, w jaki wpływają na codzienne funkcjonowanie człowieka. W zależności od nasilenia epizodu depresyjnego (od łagodnego po ciężki) specjaliści proponować będą różnorodne, ale dopasowane oddziaływania: od działań w otoczeniu pacjenta (np. zmiany reguł w szkole, oczekiwań ze strony osób najbliższych i udzielonego przez nich wsparcia), psychoterapii, czasami połączonej z farmakoterapią po konieczność hospitalizacji w sytuacji zagrożenia życia.
Ważne jest zrozumienie, że depresja jest chorobą, która może być skutecznie leczona!
