Problemy alkoholowe

Uzależnienie od alkoholu zagraża każdemu człowiekowi, bez względu na jego wiek, płeć czy status społeczny.

Zaburzenia psychiczne związane z nadużywaniem alkoholu wciąż należą do jednych z najczęstszych problemów zdrowia psychicznego. Około 1/8 Polaków (12%) doświadcza zaburzeń związanych z piciem alkoholu, a ich liczbę można szacować na 3 miliony, w tym osoby uzależnione stanowią ponad 600 tys. Alkohol jest uważany za trzecią, po chorobach układu krążenia i nowotworach, przyczynę zgonów. Alkoholizm coraz częściej dotyka ludzi młodych, którzy są dobrze wykształceni, posiadają dobrą pracę i wysoki status społeczny.

Jak działa alkohol?

Co daje sięganie po alkohol? Wywołuje euforię i zmniejsza uczucie lęku. Ale jednocześnie stan upojenia alkoholowego wiąże się z utratą kontroli nad emocjami i zachowaniem, pogorszeniem koncentracji uwagi i koordynacji ruchu. Po spożyciu alkoholu nie można właściwie wykonywać złożonych czynności, w tym prowadzić pojazdów mechanicznych. Utrata kontroli nad zachowaniem może też prowadzić do agresji, kłótni, bójek czy innych impulsywnych aktywności. Każdorazowe upicie alkoholem jest potencjalnie zagrożeniem dla życia osoby pijącej. W skrajnych wypadkach może dojść do zahamowania oddechu, zachłyśnięcia się wymiocinami, nie mówiąc już o narażeniu na urazy.

Alkohol jest przekształcany w organizmie stosunkowo szybko. Organizm odwadnia się, alkohol w wątrobie zmienia się w toksyczny aldehyd octowy i dochodzi do zjawiska zwanego „kacem”. Silny ból głowy, problemy żołądkowe, ogólne pogorszenie samopoczucia wpływają często na pogorszenie funkcjonowania, wiąże się to czasami z niemożnością pójścia do pracy. A alkohol często i długo spożywany działa toksycznie na organizm, zwłaszcza na wątrobę, błonę śluzową żołądka, a także na układ nerwowy. Alkohol może też być czynnikiem rakotwórczym.

Częste picie alkoholu wiąże się ze zmianą funkcjonowania układu nerwowego. Odstawienie alkoholu u osób uzależnionych powoduje reakcję organizmu nazywaną zespołem abstynencyjnym. Objawami alkoholowego zespołu abstynencyjnego są niepokój, lęk, drżenie rąk, bezsenność, przyspieszona czynność serca, wysokie ciśnienie, nadmierna potliwość. Alkohol obniża także próg drgawkowy. Odstawienie alkoholu po  kilkudniowym lub dłuższym piciu alkoholu, tzw. „ciągu alkoholowym” może wiązać się z ryzykiem napadu padaczkowego. Alkoholowe zespoły abstynencyjne mogą być powikłane majaczeniem drżennym („delirium tremens”), które jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Jeśli osoba pijąca alkohol wiedząc o potencjalnych skutkach picia, pije regularnie i nie zważa na konsekwencje, to rozpoznajemy uzależnienie od alkoholu. Uzależnienie od alkoholu wiąże się z silną potrzebą lub przymusem picia alkoholu, upośledzoną zdolnością kontrolowania picia alkoholu, trudnością w unikaniu rozpoczęcia i zakończenia picia, piciem alkoholu w celu zapobiegania zespołowi abstynencyjnemu, postępującym zaniedbywaniem innych zachowań i zainteresowań. Dochodzi także do zjawiska rozwoju tolerancji: stopniowo coraz większa dawka alkoholu jest potrzebna do uzyskania oczekiwanego efektu.

Uzależnienie od alkoholu poza wspomnianymi problemami zdrowotnymi powoduje też problemy w funkcjonowaniu w rodzinie i w pracy. Picie alkoholu przez członka rodziny ma często destrukcyjny wpływ na bliskie osoby.

Przyczyny problemów alkoholowych

Trudno określić jedną przyczynę rozwinięcia się uzależnienia od alkoholu. Duże znaczenie mają czynniki genetyczne, predyspozycja odziedziczona po poprzednich pokoleniach. Ważne są też inne czynniki, takie jak pewne zwyczaje kulturowe, cechy osobowości, a także sam fakt spożywania alkoholu. Jak już wspomniano, długotrwałe regularne picie alkoholu zmienia funkcjonowanie i wpływa na rozwój uzależnienia.

Osoby uzależnione od alkoholu często cierpią też na objawy depresyjne i lękowe. Jest to związane zarówno z wcześniej występującą skłonnością niektórych osób do depresji i zaburzeń lękowych, jak i z wpływem długotrwałego picia alkoholu na nastrój. Pogorszenie funkcjonowania społecznego zwiększa ilość czynników stresu. Dla wielu osób uzależnionych wyjściem z sytuacji, kiedy czują się źle, jest kontynuowanie picia, czyli tworzy się swoiste błędne koło.

Choroby psychiczne towarzyszące problemom alkoholowym

U osób uzależnionych od alkoholu niejednokrotnie występują również inne choroby psychiczne takie jak depresja czy zaburzenia lękowe. Często osoby te nie łączą występujących problemu z nadużywaniem alkoholu. Terapeuta ma za zadanie rozpoznać problem i sformułować odpowiednią diagnozę. Zalecane jest podjęcie terapii uzależnień, która przeprowadzona w sposób intensywny może zaowocować skutecznością. Ważne jest by pacjent znał zagrożenie płynące ze swojej choroby. Uzależnienie od alkoholu wpływa negatywnie nie tylko na stan psychiczny ale przede wszystkim na zdrowie fizyczne.

HFA, czyli High Functioning Alcoholics

HFA, to ludzie wysoko funkcjonujący, którzy zmagają się z chorobą alkoholową. Z pozoru wydawać się może, że osoby te mają udane życie, dobre posady i szczęśliwą rodzinę, jednak ich uzależnienie powoduje, że rzeczywistość wygląda zazwyczaj zupełnie inaczej. Problemy związane z długotrwałym nadużywaniem alkoholu z czasem nasilają się tak bardzo, że zdrowie bądź życie osobiste pacjenta może być poważnie zagrożone.

W grupie HFA badacze amerykańscy odnotowali najwięcej prób rzucenia picia i odstawienia. Rzadko natomiast osoby te poszukują przy tym pomocy, bo uważają, że funkcjonują świetnie. Na pierwszy rzut oka świetnie sobie radzą. Oczywiście do pewnego momentu. Żeby to wysokie funkcjonowanie utrzymać, pijąc jednak spore ilości alkoholu, muszą uruchomić mechanizmy zaprzeczające temu, że sobie w jakiś sposób nie radzą. Należą do nich zaprzeczanie picia, wyparcie, minimalizowanie problemu i wyrządzanych sobie szkód.

Kwestionariusz CAGE, w którym odpowiedź „tak” na co najmniej dwa pytania wskazuje na ryzyko uzależnienia:

1. Czy zdarzały się w Twoim życiu takie okresy, kiedy odczuwałeś konieczność ograniczenia swojego picia?
2. Czy zdarzało się, że różne osoby z Twojego otoczenia denerwowały Cię uwagami na temat Twojego picia?
3. Czy zdarzało się, że odczuwałeś wyrzuty sumienia lub wstyd z powodu swojego picia?
4. Czy zdarzało Ci się, że rano po przebudzeniu pierwszą rzeczą było wypicie alkoholu dla uspokojenia lub „postawienia na nogi”?

U osób pijących nadmiernie lub uzależnionych często pierwszy krok jest tym najtrudniejszym krokiem. Uzależnienie od alkoholu wiąże się ze zmianą sposobu myślenia, minimalizowaniem problemu i nieracjonalnym usprawiedliwianiem picia.

Leczenie

Sposobem leczenia uzależnienie jest terapia psychologiczna, pod postacią spotkań indywidualnych oraz grupowych. Pierwszym krokiem powinno być rozpoznanie problemu. Jeśli mamy sygnały, iż nie mamy kontroli nad piciem alkoholu, pijemy za dużo czy zbyt często lub pojawiają się jakieś problemy w życiu związane z piciem, wtedy warto zgłosić się na konsultację do specjalisty terapii uzależnień lub psychiatry.

Głównym sposobem leczenia uzależnienia od alkoholu jest terapia psychologiczna, zarówno indywidualna, jak i grupowa, a także grupy samopomocy, jak np. mityngi Anonimowych Alkoholików. W ostatnich latach wprowadzono także środki farmakologiczne, np. naltrekson, nalmefen, zmniejszające głód alkoholu i osłabiające jego euforyzujące działanie. Leki te, choć nie zawsze w pełni skuteczne, w istotny sposób wspierają leczenia uzależnienia od alkoholu. Ważne jest też właściwe leczenie współistniejących zaburzeń psychicznych, najczęściej depresji i zaburzeń lękowych, co wpływa też na skuteczność terapii uzależnienia od alkoholu.

Dla niektórych pacjentów problemem jest samo zaprzestanie picia, np. przerwanie „ciągu alkoholowego”. Konieczne bywa wtedy leczenie objawów zespołu abstynencyjnego, które najlepiej jest przeprowadzić w warunkach szpitalnych. Bardzo ważne jest, aby było to połączone z interwencją terapeutyczną, oceną sytuacji zdrowotnej pacjenta i motywacją do rozpoczęcia terapii uzależnienia od alkoholu czyli leczenia przypuszczalnie głównej przyczyny istniejących problemów.

W wielu przypadkach jednorazowa terapia uzależnienia nie wystarcza. Wydaje się, iż uzależnienie od alkoholu, podobnie jak np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy astma oskrzelowa powinno być traktowane jako choroba przewlekła. Potrzebne jest zatem leczenie podtrzymujące, wypracowanie strategii zapobiegania nawrotom picia, a w razie nawrotów ponowne dołożenie wszelkich możliwych starań, aby pomóc osobie uzależnionej.

W przypadku terapii uzależnienia od alkoholu często można się spotkać z jednej strony z niedocenianiem wagi problemu, z drugiej z nadmiernym defetyzmem, brakiem wiary w skuteczność jakichkolwiek działań. Leczenie uzależnienia, choć trudne, może być jednak prowadzone z powodzeniem i w znaczący sposób poprawić sytuację zarówno osób uzależnionych, jak i ich bliskich.

Osoby uzależnione od alkoholu zgłaszają się niekiedy do lekarza psychiatry w związku z objawami depresyjnymi lub lękowymi, nie łącząc tych objawów z piciem alkoholu. Rolą specjalisty jest wtedy prawidłowe rozpoznanie problemu, przedstawienie diagnozy pacjentowi oraz motywacja do zmiany sposobu funkcjonowania i podjęcia terapii uzależnienia. Krótka interwencja terapeutyczna nie zawsze jest skuteczna, może jednak wpłynąć na zmianę postawy pacjenta. Warto podkreślać nie tylko negatywne skutki uzależnienia, ale i szanse na poprawę zarówno zdrowia, jak i sytuacji życiowej.

Gdzie szukać pomocy?

Jeśli zauważasz problem z alkoholem u siebie lub u kogoś z Twojego otoczenia, może warto porozmawiać z tą osobą o podjęciu przez nią leczenia? Specjaliści w klinikach Centrum CBT oferują terapię uzależnień zarówno od środków psychoaktywnych, takich jak między innymi alkohol, jak również terapię uzależnień behawioralnych.

Skontaktuj się z nami i pomóż sobie lub komuś, kto potrzebuje pomocy!