Zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD – Post Traumatic Stress Disorder) to zespół objawów osoby po doświadczeniu traumatycznym. Aby dobrze zrozumieć istotę zaburzenia warto przede wszystkim przypomnieć czym jest trauma. Trauma to z greckiego „uraz”. Trauma w rozumieniu psychologicznym to „uraz psychiczny”. Jest to doświadczenie, które zawsze jest szokiem dla naszego mózgu.
PTSD charakteryzuje się występowaniem różnorodnych objawów, które mogą znacznie zakłócać codzienne funkcjonowanie i jakość życia osoby dotkniętej tym schorzeniem.
Istnieje kilka rodzajów PTSD, w tym typy związane z doświadczeniem wojennym, przemocą seksualną, przemocą w rodzinie, wypadkami drogowymi czy katastrofami naturalnymi. Każdy rodzaj może mieć nieco inne objawy i wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego.
PTSD może występować u wszystkich ludzi, niezależnie od pochodzenia etnicznego, narodowości czy kultury, i w każdym wieku.
Podatność na zespół stresu pourazowego (PTSD) jest związana z różnymi czynnikami, w tym siłą urazu psychicznego, obciążeniem genetycznym oraz rodzajem doświadczonej traumy.
Rozpowszechnienie PTSD wynosi około 1-3% w populacji ogólnej. Szacuje się, że wskaźnik występowania PTSD wśród nastolatków w wieku od 13 do 18 lat wynosi 8%. Osoby, które doświadczyły poważnego urazu psychicznego, mają ryzyko zachorowania na PTSD wynoszące 25%. Kobiety mają dwukrotnie większe ryzyko rozwoju PTSD w porównaniu do mężczyzn, mimo że zarówno mężczyźni, jak i kobiety zgłaszają traumatyczne przeżycia w podobnym stopniu.
PTSD jest poważnym problem zdrowia psychicznego, który wymaga większej uwagi, zrozumienia i skutecznych interwencji, zwłaszcza w kontekście kobiet i osób doświadczających traumatycznych wydarzeń.
Przyczyny PTSD
Przyczyny PTSD mogą być różnorodne i złożone. Czynniki ryzyka obejmują bezpośrednie doświadczenie lub świadectwo traumatycznego wydarzenia, wystawienie na ekstremalne stresory, brak wsparcia społecznego, wcześniejsze traumy, historyczne i kulturowe czynniki oraz genetyczne predyspozycje.
W diagnozie zdrowia psychicznego do zdarzeń traumatycznych zalicza się narażenie na śmierć lub groźbę śmierci. Poważny uraz lub przemoc seksualna w jeden (lub większą liczbę) spośród wymienionych sposobów:
- bezpośrednie doświadczenie traumatycznego przeżycia (przeżyć);
- bycie naocznym świadkiem traumatycznych dla innych osób wydarzeń;
- uzyskanie informacji o tym, że członek bliskiej rodziny lub przyjaciel doświadczył traumatycznego przeżycia (przeżyć). W przypadku narażenia na śmierć lub wystąpienia groźby śmierci dotyczących członka rodziny lub przyjaciela wydarzenie (wydarzenia) to musi wynikać z aktu przemocy lub być przypadkowe;
- powtarzane lub bardzo duże narażenie na nieprzyjemne szczegóły danego wydarzenia (wydarzeń) traumatycznego z powodu wykonywanego zawodu (policjanci, straż, ratownicy medyczni, itp.);
Uwaga: Kryterium nie dotyczy narażenia za pośrednictwem mediów elektronicznych, telewizji ani obrazów, chyba że jest to narażenie związane z wykonywaną pracą.
Jeżeli osoba doświadczyła wielu traum, długotrwałego zaniedbania w dzieciństwie, przemocy, nadużycia fizycznego lub seksualnego wtedy mówimy o PTSD złożonym (complex PTSD).
Objawy PTSD
PTSD jest wynikiem nieprawidłowej reakcji organizmu na skrajnie stresującą sytuację. Objawy PTSD mogą mieć różne formy i często można je podzielić na cztery kategorie:
Przeżywanie ponowne
Osoba może doświadczać nawracających, niekontrolowanych wspomnień traumatycznego zdarzenia w postaci wizji, koszmarów lub flashbacków. Mogą odczuwać silne emocje i fizyczne reakcje, takie jak przyspieszone bicie serca, pocenie się i drżenie.
Unikanie
Osoby z PTSD często starają się unikać sytuacji, miejsc lub osób, które przypominają im traumatyczne wydarzenie. Mogą wykazywać ograniczenia w aktywnościach codziennych, trudności w nawiązywaniu relacji społecznych i izolację.
Negatywne zmiany w myśleniu i nastroju
Może wystąpić utrata zainteresowań, pesymistyczne myśli, trudności w koncentracji, problemy z pamięcią oraz uczucie utraty sensu życia. Osoby z PTSD często odczuwają uczucia smutku, lęku, złości, winy lub wstydu.
Zwiększona pobudliwość
Osoby z PTSD mogą być nadmiernie pobudzone, łatwo się irytować, mieć problemy ze snem, być nadmiernie czujne na bodźce zewnętrzne i łatwo zranić się. Mogą również mieć trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji.
Objawy te, kiedy trwają dostatecznie długo powodują niekorzystne zmiany w funkcjonowaniu: zaburzenia snu, wycofanie się z kontaktów społecznych, mniejszą efektywność w pracy, konieczność L4 lub nawet rezygnację z aktywności zawodowej. Lęk, irytacja, unikanie różnych aktywności wpływają na relacje z bliskimi.
Diagnoza i leczenie stresu pourazowego PTSD
W przypadku doświadczenia zdarzenia traumatycznego i opisanych wyżej objawów warto zgłosić się do psychoterapeuty, bo zburzenie stresu pourazowego można skutecznie leczyć. Obecnie jest znanych kilka metod i protokołów leczenia PTSD. Metody te polegają na restrukturyzacji myślenia o zdarzeniu traumatycznym, co jest szczególnie istotne na przykład w przypadku poczucia winy w związku z tym co się zdarzyło. Kolejnym celem jest obniżenie poziomu lęku poprzez ekspozycję na tę emocję w gabinecie i dzięki wykonywaniu pracy osobistej. Ważna jest także praca z ciałem, bo w PTSD często współwystępują dolegliwości somatyczne. Metody pracy są odpowiadają na charakterystykę zdarzenia, które ma wpływ na aspekt poznawczy (myśli, przekonania), emocje (doświadczenia atraumatyczne wiążą się z ogromnym lękiem) oraz fizjologią i wpływem na ciało człowieka (dolegliwości fizyczne, napięcie).
Potwierdzone i rekomendowane metody pracy z PTSD przez American Psychiatric Association:
- Terapia poznawczo-behawioralna zorientowana na traumę,
- Procedura przetwarzania poznawczego, Procedura przetwarzania emocjonalnego,
- EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocesing Therapy).
Człowiek ma zasoby do poradzenia sobie nawet z najtrudniejszym doświadczeniem i większości przypadków w ciągu około 3 miesięcy objawy PTSD samoistnie ustępują. Jeżeli jednak po miesiącu od zdarzenia objawy nie słabną – warto zgłosić się do specjalisty.
Warto zaznaczyć, że nie każdy, kto doświadczył traumatycznego zdarzenia, rozwija PTSD, a z odpowiednim leczeniem i wsparciem możliwa jest poprawa.
Leczenie PTSD jest procesem indywidualnym, a skuteczność różnych metod może się różnić w zależności od osoby. Wczesne rozpoznanie i interwencja są kluczowe dla wyników leczenia. Osoby doświadczające objawów PTSD powinny szukać profesjonalnej pomocy i wsparcia specjalistów.
Niezależnie od metody leczenia, kluczowe jest zapewnienie wsparcia i zrozumienia dla osób cierpiących na PTSD. Tworzenie bezpiecznego i empatycznego środowiska, w którym mogą one wyrazić swoje uczucia i doświadczenia, odgrywa ważną rolę w procesie zdrowienia.
Podsumowanie
PTSD to poważne zaburzenie zdrowia psychicznego, które może wynikać z doświadczenia traumatycznego wydarzenia lub jego świadectwa. Objawy PTSD obejmują natrętne wspomnienia, unikanie, negatywne zmiany w myśleniu i nastroju oraz zmiany w reakcjach fizycznych i emocjonalnych. Przyczyny PTSD są złożone i obejmują traumatyczne doświadczenia oraz czynniki genetyczne i społeczne. Leczenie PTSD obejmuje terapię psychologiczną, farmakoterapię oraz wsparcie społeczne. Ważne jest zapewnienie wsparcia i zrozumienia dla osób dotkniętych tym zaburzeniem, aby pomóc im w powrocie do zdrowia i lepszego funkcjonowania w codziennym życiu.
