W dzisiejszym zabieganym świecie stres stał się nieodłącznym elementem naszego życia. Ostatnie lata, naznaczone pandemią, wojnami i kryzysami gospodarczymi, dodatkowo potęgowały uczucie lęku i niepewności. Jak te wydarzenia wpływają na nasze zdrowie psychiczne? Czy długotrwały stres może prowadzić do poważnych konsekwencji? I jak możemy nauczyć się radzić sobie z nim w zdrowy sposób?
Psycholog i psychoterapeuta, Wiktor Wikiera, opowiada o naturze stresu, jego wpływie na organizm i sposobach radzenia sobie z nim. Ekspert podzielił się z nami wskazówkami, jak dbać o higienę psychiczną w trudnych czasach, a także opowiada o tym, kiedy pomoc psychologa lub psychoterapeuty staje się konieczna.
Dużo się dzisiaj mówi o tym, że ostatnie lata to szczególnie stresujący czas: pandemia, wojny, trudności gospodarcze. Jak takie sytuacje wpływają na nas? Czy długoterminowo taki stres rośnie, czy raczej przyzwyczajamy się do danej sytuacji, a tym samym stres opada?
Niestety, przyszło nam żyć w burzliwych czasach. Postępujące po sobie trudne wydarzenia odcisnęły i wciąż odciskają swoje piętno na naszej psychice. Stres jest naturalnym następstwem tych zdarzeń. Osoby, które doświadczają wojny, mogą rozwinąć zespół stresu pourazowego (PTSD). Pandemia, natomiast, znacząco wpłynęła na dobrostan psychiczny dzieci i młodzieży, które w jej trakcie, najbardziej ze wszystkich grup społecznych, była pod zamknięciem, odizolowane od rówieśników. Naturalnie człowiek stara się dostosować do trudności, a zatem z czasem stres opada, bywa, że jest dla nas bardziej naturalny.
Ale czy nie jest tak, że generalnie życie jest stresujące? Czy ze stresem uczymy się funkcjonować przez całe życie?
To prawda, wraz z rozwojem cywilizacyjnym zaczęło wzrastać natężenie stresu. Przyczyny należy upatrywać w coraz większej ilości obowiązków, zobowiązań, czy oczekiwań – zarówno ze strony innych osób, jak i samych wobec siebie. Stres to naturalna reakcja organizmu, z którą ciężko walczyć. W małych dawkach stres działa korzystnie na nasze ciało i duszę – może być silnym motywatorem do działania. Życie pozbawione stresu jest niemożliwe, tym samym zamiast dążyć do likwidacji tego czynnika z naszego życia, lepiej go po prostu oswoić.
Czy stres może być pozytywny?
Tak, jak najbardziej. Taki stres nazywany jest „eustresem”, co przetłumaczyć można jako „korzystny stres” i po raz pierwszy wprowadzony został przez Hansa Selye, węgierskiego endokrynologa, który zaobserwował, że w momencie wzrostu, stres działa motywująco. Lecz kiedy osiągnie wysoki pułap, zaczyna wpływać demotywująco i szkodliwi, prowadząc nawet do wzrostu lęku.
Kiedy stres zaczyna być chorobowy? Co się dzieje w organizmie, gdy się stresujemy?
„Dystres”, czyli ten rodzaj stresu, który powoduje przeciążenie organizmu, uczucie przytłoczenia oraz braku kontroli, jest niezwykle szkodliwy i może prowadzić do rozwoju nerwicy, depresji, czy rozwinięcia się fobii społecznych. Nierzadko zauważane są również problemy układu sercowo-naczyniowego.
Jak sobie radzić ze stresem? Jak zachować wewnętrzny spokój, gdy zewsząd docierają do nas przykre informacje?
Przede wszystkim pomocny będzie regularnie uprawiany sport. Ćwiczenia ruchowe osłabiają reakcję stresową organizmu i poprawiają nastrój. By zachować wewnętrzny spokój, dbajmy o higienę psychiczną, nie oglądajmy tylko negatywnych informacji, starajmy się dostarczać organizmowi również pozytywnych treści. Jeśli wiemy, że dane źródło informacji sprawia, że zaczynamy czuć lęk, jesteśmy podenerwowani, warto się od niego odciąć. Z zachowaniem higieny naszego umysłu jest tak samo, jak z jedzeniem żywności typu fast food. Dlatego warto zachować umiar dla własnego zdrowia.
Czy stres można pomylić ze zmęczeniem, przeciążeniem albo wypaleniem zawodowym?
Można, ponieważ stres długofalowo osłabia organizm, może powodować zmęczenie. Warto przyjrzeć się, czy dotykające nas przewlekłe, długo utrzymujące się zmęczenie nie występuje właśnie w wyniku stresu.
Czy można nauczyć się radzenia sobie ze stresem? Czy można stać się impregnowanym na stres?
Jak z każdą trudnością, która człowieka dotyka, również i ze stresem można nauczyć się sobie radzić. Nie da się w pełni na stres uodpornić, ale można zmniejszyć jego intensywność.
Czy do gabinetów lekarskich, psychologicznych trafiają osoby, które nie radzą sobie ze stresem? Jak można im pomóc? Na czym polega terapia?
Często do gabinetów psychologicznych trafiają ludzie z objawami problemów, które stały się następstwem występowania długofalowego stresu. Terapia polegać będzie na analizie myśli i przekonań klienta oraz wykazaniu jak one wpływają na jego ciało i emocje. Następnie zaproponowana zostaje interwencja terapeutyczna, celem której będzie zmiana nawyków klienta i wprowadzenie skutecznych metod radzenia sobie ze stresem.
Kiedy konieczna jest farmakoterapia?
W momencie kiedy potrzeba jest natychmiastowego zniwelowania negatywnych objawów stresu. Leczenie farmakologiczne ma jednak swoje ograniczenia. Pomaga wyciszyć objawy stresu, ale nie jest w stanie wyleczyć jego przyczyn.
Jak uczyć dzieci, że z jednej strony stres może być czymś pozytywnym a jednocześnie aby umiały panować nad nim?
Warto postawić na psychoedukację, pokazać, że kiedy mają do przeczytania szkolną lekturę, to im bliżej zaliczenia z jej treści, tym stres się coraz bardziej udziela. Może on pełnić rolę motywatora, ale odkładanie rzeczy na ostatnią chwilę będzie skutkować nasileniem się negatywnych objawów. Do pracy z dziećmi przydatne mogą być kolorowanki, historyjki, czy narzędzia wizualne, dzięki którym łatwiej dzieciom można wytłumaczyć czym jest stres i jak na nas oddziałuje.
