Terapia schematów: klucz do zrozumienia i przepracowania trudności z przeszłości

Wprowadzenie do terapii schematów

Terapia schematów to nowoczesna forma leczenia psychoterapeutycznego, która łączy elementy terapii poznawczo-behawioralnej z technikami zaczerpniętymi z terapii psychodynamicznej, terapii Gestalt i innych nurtów. Stworzona przez Jeffrey’a Younga, terapia schematów jest skoncentrowana na zrozumieniu głęboko zakorzenionych przekonań i wzorców emocjonalnych, które kształtują nasze życie i wpływają na nasze reakcje w dorosłości.

Terapia ta zakłada, że nasze podstawowe przekonania i wzorce zachowań formują się we wczesnym dzieciństwie w odpowiedzi na sposób, w jaki były zaspokajane nasze potrzeby emocjonalne. Jeśli te potrzeby były zaniedbywane lub niezaspokajane, mogą prowadzić do rozwoju niezdrowych schematów, które utrudniają nam radzenie sobie w dorosłym życiu.

Podstawowe założenia terapii schematów

Kształtowanie schematów w dzieciństwie

W terapii schematów zakładamy, że nasze najgłębsze przekonania o sobie samych, innych ludziach i świecie formują się w dzieciństwie. Schematy te są reakcją na sposób, w jaki nasze podstawowe potrzeby były zaspokajane lub zaniedbywane. Jeśli doświadczaliśmy niewłaściwej opieki, braku wsparcia, przemocy lub innych form zaniedbania, możemy wykształcić schematy, które w dorosłości będą przeszkodą w budowaniu zdrowych relacji i radzeniu sobie z emocjami.

Podstawowe potrzeby emocjonalne

Terapia schematów koncentruje się na pięciu podstawowych potrzebach emocjonalnych z okresu dzieciństwa, które są kluczowe dla zdrowego rozwoju:

1. Bezpieczne przywiązanie – potrzeba bezpieczeństwa, stabilności, miłości i akceptacji.
2. Autonomia i kompetencja – potrzeba bycia niezależnym, kompetentnym i kształtowania tożsamości.
3. Wolność wyrażania emocji i potrzeb – potrzeba możliwości wyrażania siebie i swoich emocji.
4. Spontaniczność i zabawa – potrzeba radości, spontaniczności i zabawy.
5. Realistyczne granice i samokontrola – potrzeba ustanawiania granic i uczenia się samokontroli.

Kiedy te potrzeby nie są zaspokajane, mogą powstać schematy, które będą wpływać na nasze życie w negatywny sposób.

Tryby schematów

W terapii schematów kluczowe jest zrozumienie pojęcia „trybów”. Tryby to zmieniające się stany emocjonalne i wzorce zachowań, które uruchamiają się w odpowiedzi na konkretne sytuacje. Tryby te mogą być zdrowe lub niezdrowe, a terapia schematów pomaga w identyfikacji i przepracowaniu tych niezdrowych.

Rodzaje trybów

1. Tryby dziecięce
   • Wrażliwe Dziecko: doświadcza intensywnych, często bolesnych emocji i czuje się przytłoczone.
   • Złoszczące się Dziecko: reaguje silną, nieadekwatną złością na niezaspokojenie potrzeb.
   • Impulsywne Dziecko: działa impulsywnie, szuka natychmiastowej gratyfikacji, ignorując konsekwencje.
   • Niezdyscyplinowane Dziecko: ma trudności z tolerowaniem frustracji i kończeniem zadań.
2. Tryby rodzicielskie
   • Karzący Krytyk: krytykuje siebie i innych, wywołując poczucie winy i wstydu.
   • Wymagający Krytyk: stawia sobie i innym nierealistycznie wysokie wymagania, co prowadzi do nadmiernego stresu i presji.
3. Tryby radzenia sobie
   • Odłączony Obrońca: emocjonalnie odcina się od innych, unika bólu poprzez izolację.
   • Podporządkowujący się: rezygnuje z własnych potrzeb na rzecz zadowolenia innych.
   • Nadmierna Kompensacja: przejawia się w postawach takich jak samouwielbienie, agresja czy perfekcjonizm jako sposób na maskowanie wewnętrznego poczucia niedostosowania.
4. Szczęśliwe Dziecko i Zdrowy Dorosły
   • Szczęśliwe Dziecko: czuje się kochane, bezpieczne, zadowolone i spełnione. Jest to stan, do którego dąży terapia schematów.
   • Zdrowy Dorosły: potrafi skutecznie zaspokajać swoje potrzeby i reagować na trudności w sposób zdrowy i adaptacyjny.

Cele terapii schematów

Głównym celem terapii schematów jest zrozumienie i przepracowanie niezdrowych schematów oraz ich przekształcenie w zdrowe wzorce. Terapia ta dąży do:

• lepszego dbania o swoje potrzeby emocjonalne,
• rozpoznawania i adekwatnego wyrażania niezaspokojonych potrzeb,
• nauki samodyscypliny i tolerowania frustracji,
• ograniczania wpływu wysokich standardów i krytycznych trybów rodzicielskich,
• zastępowania nieskutecznych strategii radzenia sobie bardziej adaptacyjnymi reakcjami,
• wzmacniania Zdrowego Dorosłego, który potrafi w zdrowy sposób zaspokajać swoje potrzeby,
• budowania wartościowego i szczęśliwego życia poprzez rozwijanie trybu Szczęśliwego Dziecka.

Podsumowanie

Terapia schematów to skuteczna metoda pracy nad trudnościami emocjonalnymi, która integruje elementy różnych podejść terapeutycznych. Pozwala ona na zrozumienie głębokich wzorców emocjonalnych i behawioralnych, które kształtują nasze życie, oraz na przekształcenie ich w zdrowe i adaptacyjne schematy. Dzięki tej terapii możemy lepiej zrozumieć siebie, swoje potrzeby i nauczyć się skutecznie radzić sobie z wyzwaniami codziennego życia, prowadząc do bardziej szczęśliwego i spełnionego życia.

Terapia schematów to nie tylko zrozumienie przeszłości, ale także narzędzie do budowania lepszej przyszłości.