Tryby w terapii schematów: zrozumieć nasze emocjonalne przełączniki

Schematy w terapii schematów to jakby pamięć muzyczna naszego umysłu. Są to zakodowane w naszych mózgach ścieżki, które, choć na co dzień mogą być w uśpieniu, aktywują się w specyficznych sytuacjach, podobnie jak znajoma melodia powraca do nas, gdy usłyszymy tylko kilka jej taktów. To, co pojawia się wtedy w naszych myślach, emocjach i zachowaniach, to właśnie tryby schematów. Tryby te są wewnętrznymi stanami, które odzwierciedlają nasze wcześniejsze doświadczenia i w których przebywamy, gdy nasze schematy się uruchamiają.

Tryby schematów: Jak to działa?

Schematy można porównać do dobrze znanej playlisty. Zapisane są na niej piosenki naszego życia, gotowe do odtworzenia w momencie, gdy coś przypomni nam o ich istnieniu. Kiedy zetkniemy się z sytuacją, która przypomina nam wcześniejsze, emocjonalnie naładowane doświadczenie, nasz schemat zostaje aktywowany, a my przełączamy się w odpowiedni tryb. Te tryby wpływają na każdą sferę naszej egzystencji: myśli, emocje, zachowanie i reakcje fizyczne.

Emocjonalne dziedzictwo: odbicie naszych doświadczeń

W dzieciństwie kształtujemy nasze schematy poprzez interakcje z opiekunami. Zdrowe zaspokajanie potrzeb emocjonalnych dziecka przez opiekunów odgrywa kluczową rolę. Możemy to zrozumieć, patrząc na trzy główne obszary ich wpływu:

1. Kojenie przykrych emocji: opiekunowie pomagają dziecku radzić sobie z trudnymi uczuciami, takimi jak strach, złość czy smutek, ucząc je, jak je rozpoznawać i kontrolować.
2. Dzielenie przyjemnych emocji: opiekunowie wspierają dziecko w przeżywaniu radości, sukcesów i wspólnych chwil zabawy, co buduje jego poczucie własnej wartości.
3. Tworzenie bezpiecznych ram: stabilne środowisko, przewidywalne rutyny i wsparcie w trudnych chwilach pomagają dziecku czuć się bezpiecznie i pewnie w świecie.

Te zdrowe doświadczenia są fundamentem dla trybów Zdrowego Dorosłego i Szczęśliwego Dziecka, które w dorosłości pomagają nam zaspokajać potrzeby i cieszyć się życiem.

Gdy opieka zawodzi: toksyczne doświadczenia

Kiedy dziecko doznaje toksycznych doświadczeń, jak brak wsparcia emocjonalnego, surowość czy chaos, tworzą się negatywne schematy i odpowiadające im tryby. Intensywność i długotrwałość negatywnych emocji prowadzą do powstania trybów Dziecięcych, które mogą przypominać nasze wcześniejsze traumy. Reakcje innych osób, które zamiast koić są krzywdzące, mogą wywołać tryby Wewnętrznego Krytyka, podczas gdy nasze własne próby obrony lub zaspokojenia potrzeb mogą ukształtować tryby Obrońców.

Tryby Dziecięce: echa przeszłości

Tryby dziecięce odzwierciedlają nasze silne emocje z dzieciństwa. To stan, w którym odczuwamy niezwykle intensywne uczucia, często wzmacniane przez wcześniejsze podobne doświadczenia. Przykłady takich trybów mogą obejmować:

• Wrażliwe Dziecko: doświadcza intensywnych, często bolesnych emocji i czuje się przytłoczone.
• Złoszczące się Dziecko: reaguje silną, nieadekwatną złością na niezaspokojenie potrzeb.
• Impulsywne Dziecko: działa impulsywnie, szuka natychmiastowej gratyfikacji, ignorując konsekwencje.
• Niezdyscyplinowane Dziecko: ma trudności z tolerowaniem frustracji i kończeniem zadań.

Te tryby mają często dziecięce poczucie czasu, w którym emocje wydają się nie mieć końca.

Tryby Wewnętrznego Krytyka: odbicie surowości

Wewnętrzny Krytyk to odzwierciedlenie surowych ocen i nadużyć, których doświadczyliśmy. Może on przybierać różne formy:

• Wymagający krytyk: ustawia nam zbyt wysokie standardy i wytyka wszelkie niedociągnięcia, wpływając negatywnie na naszą samoocenę i zdolność do odpoczynku.
• Karzący krytyk: nakłada na nas surowe kary za realne lub wyimaginowane błędy, co może prowadzić do samokrytycznych myśli i zachowań autodestrukcyjnych.
• Krytyk wzbudzający poczucie winy: powoduje, że czujemy się winni, gdy nie spełniamy oczekiwań innych, co ogranicza naszą wolność i dbałość o siebie.

Te tryby mogą pochodzić od różnych osób z naszego otoczenia, a nie tylko od rodziców.

Tryby Obrońców: nasze mechanizmy obronne

Tryby obrońców to nasze automatyczne reakcje na sytuacje, które mogą obudzić nasze schematy. Gdy brakuje Zdrowego Dorosłego, tryby te stają się dominujące. Dzielimy je na trzy główne kategorie:

1. Unikający obrońcy: starają się chronić nas przed bolesnymi emocjami przez unikanie problemów, odwracanie uwagi lub trzymanie innych na dystans.
2. Ulegli obrońcy: chronią nas przed odrzuceniem, podporządkowując się innym i spełniając ich oczekiwania.
3. Nadkompensujący obrońcy: starają się zaspokoić nasze potrzeby lub chronić nas przez dominację nad innymi, manipulowanie czy nadmierną kontrolę.

Codzienne funkcjonowanie i terapia

Życie w zdrowiu oznacza balansowanie między różnymi trybami. Zdrowy Dorosły i Szczęśliwe Dziecko powinny dominować, ale każdy z nas czasami ulega innym trybom, zwłaszcza w chwilach stresu lub zmęczenia. Jeśli zauważamy u siebie nadmierne reakcje emocjonalne lub destrukcyjne wzorce zachowań, to znak, że nasz Zdrowy Dorosły potrzebuje wsparcia. W takich sytuacjach warto zastanowić się, w jakim trybie się znajdujemy i jak możemy wzmocnić Zdrowego Dorosłego w naszym życiu.

Terapia schematów pomaga zidentyfikować te tryby, zrozumieć ich pochodzenie i nauczyć się, jak nimi zarządzać, aby prowadzić bardziej świadome i zrównoważone życie. Celem jest wzmacnianie Zdrowego Dorosłego i pozwalanie Szczęśliwemu Dziecku cieszyć się życiem, jednocześnie radząc sobie z Wewnętrznym Krytykiem i trybami Obrońców w sposób zdrowy i konstruktywny.

Wskazówka dla rodziców

Nie trzeba być idealnym, wystarczy być wystarczająco dobrym. Nie dążmy do perfekcji, ale starajmy się nie popełniać poważnych błędów. Dbajmy o to, aby nasze dzieci czuły się kochane, bezpieczne i wspierane, a resztę zostawmy naturalnemu procesowi wzrostu i rozwoju.

Terapię schematów można rozumieć jako narzędzie, które pomaga nam odkrywać i naprawiać nasze wewnętrzne przełączniki emocjonalne, by prowadzić bardziej spełnione i harmonijne życie. To proces, który wymaga czasu, ale daje głębokie zrozumienie siebie i zdrowe sposoby radzenia sobie z trudnościami.