Trening umiejętności społecznych ma na celu nauczyć jego uczestników m.in. tego, jak reagować na swoje emocje, jak komunikować się z innymi ludźmi czy jak współpracować w grupie. Metoda ta znajduje wykorzystanie zarówno u dzieci, jak i u dorosłych – kiedy pacjentowi może być zalecony trening umiejętności społecznych? Na czym on polega? Zapraszamy do lektury z terapeutką środowiskową, Agatą Jóźwiak.
Czym są umiejętności społeczne?
Umiejętności społeczne, to zdolność do radzenia sobie, określonego i adekwatnego reagowania na sytuacje, które spotykają nas, gdy wchodzimy w interakcje z innymi ludźmi, tym samym, z którymi mamy do czynienia na co dzień, w bardzo różnych sytuacjach. Oczywiście takie umiejętności społeczne wiążą się z cechami osobowości, charakterem i temperamentem danej osoby, wpływają na to, jak jesteśmy odbierani przez ludzi i jak my ich odbieramy. Służą budowaniu satysfakcjonujących relacji. Są naszym podstawowym „wyposażeniem” emocjonalnym. Umiejętności społeczne nazywa się również kompetencjami społecznymi.
Szczególnie ważnymi elementami kompetencji społecznych są umiejętności komunikacyjne, zarówno werbalne jak i niewerbalne, mówienie i słuchanie, asertywność, rozpoznawanie i zarządzanie emocjami, umiejętność komplementowania siebie i innych i wyrażania siebie.
Dlaczego część społeczeństwa ma deficyty w tym obszarze?
Rzeczywiście zauważalne jest, że część społeczeństwa odczuwa trudności w obszarze umiejętności społecznych. Mogą one wynikać chociażby ze specyfiki zaburzeń spektrum autyzmu.
Bo trudności doświadczają przede wszystkim osoby neuroróżnorodne, osoby, które zmagają się ze spektrum autyzmu, mają problemy z komunikacją, czy interakcjami społecznymi.
Deficyty te mogą też wynikać ze sposobu funkcjonowania rodziny, w której nie ma miejsca na wyrażanie złości, bo przecież „złość jest zła i piękności szkodzi”, „dzieci mają być grzeczne”, a „chłopcy nie mogą płakać”.
Deficyty społeczne to również efekt tego, że przez wiele pokoleń byliśmy karmieni takimi schematami, stereotypami, a tym samym stygmatyzowani na długie lata.
Czym jest trening umiejętności społecznych?
Trening umiejętności społecznych funkcjonuje pod różnymi nazwami. Przez niektórych nazywany jest programem, przez innych terapią. Co do zasady jest to cykl spotkań, podczas których uczestnicy nabywają i rozwijają podstawowe umiejętności społeczne. Może trwać od kilku spotkań do nawet kilku miesięcy. Zmiana zachowania jest bowiem procesem długotrwałym i wymaga systematycznej pracy.
Czy jest to jedna z form terapii grupowych?
Zarówno terapia grupowa, jak i trening umiejętności społecznych to cykl regularnych spotkań określonej grupy w celu pracy nad trudnościami, z jakimi mierzą się uczestnicy danej grupy. Łączy je również to, że uczestnicy nawiązują ze sobą kontakt i mogą wymieniać się doświadczeniami. Różni je natomiast forma. Podczas Treningu Umiejętności Społecznych uczestnicy wykonują ćwiczenia, uczestniczą w scenkach, które mają być odzwierciedleniem codziennych sytuacji, z jakimi się spotykają i mierzą.
Dlaczego terapia grupowa może przynosić lepsze efekty?
Spotkanie w grupie daje możliwość interakcji, wymiany doświadczeń z osobami o różnych temperamentach, osobowościach i deficytach. Jest swego rodzaju próbką społeczeństwa, lustrem, w którym mogą się przyglądać sobie, swoim reakcjom oraz reakcjom innych osób. Im więcej przećwiczonych sytuacji w takiej grupie, tym większa szansa na poradzenie sobie z adekwatną sytuacją w życiu codziennym.
Czy dzieci lub młodzież sami przychodzą na takie spotkania, czy towarzyszą im rodzice?
Dzieciom i młodzieży rodzice towarzyszą wyłącznie na etapie konsultacji. Są wtedy źródłem cennych informacji na temat funkcjonowania swojego dziecka, trudności, z jakimi się mierzy. Natomiast już w samych zajęciach biorą udział wyłącznie uczestnicy, bez towarzyszenia rodziców.
Jak wyglądają spotkania TUS? Jakie metody, ćwiczenia są stosowane?
Każde spotkanie rozpoczyna się od informacji jakie umiejętności będą ćwiczone. Podczas TUS grupa uczestniczy w scenkach, ćwiczeniach wykonywanych indywidualnie i w parach. Każde ćwiczenie jest modelowane i poprzedzone odpowiednią instrukcją. Na zakończenia prowadzący trening podsumowuje i wyciąga wnioski z całego spotkania, tak aby każdy z uczestników miał świadomość co udało się tym razem wypracować.
Czy spotkania odbywają się w pomieszczeniach, czy również gdzieś w plenerze, na mieście?
Zazwyczaj takie spotkania odbywają się w pomieszczeniach. Natomiast jeżeli jest potrzeba, istnieje taka możliwość zorganizowania spotkania TUS w miejscu publicznym, gdzie uczestnicy będą ćwiczyć, np. wysyłanie przesyłki, zamawianie posiłku, czy załatwianie sprawy w urzędzie.
Ile osób jest w jednej grupie?
Do pracy w grupie zwykle zapraszanych jest 6 – 8 osób. Chodzi o to aby grupa była w miarę kameralna, a jednocześnie pozwalała na odtworzenie pewnych sytuacji z życia społecznego.
Czy grupa jest dobierana pod względem wieku, podobnych deficytów?
Podczas kwalifikacji poznajemy potrzeby i trudności uczestników, tak aby realizowany program zajęć ściśle odpowiadał oczekiwaniom każdego z nich. Drugie kryterium doboru uczestników to oczywiście wiek, bo to również pozwala na dobór dzieci z podobnymi wyzwaniami.
Czy na TUS można zgłosić się samemu, czy kieruje lekarz lub psycholog?
Na TUS trafiają dzieci i młodzież kierowane przez lekarza, psychologa lub wychowawcę. Ale również sami rodzice, widząc z jakimi ograniczeniami zmaga się ich dziecko, mogą sami zdecydować o wysłaniu dziecka na trening umiejętności społecznych.
Czy trening umiejętności społecznych jest tylko dla dzieci i młodych osób?
Trening umiejętności społecznych nie ogranicza uczestników pod względem wieku. W ostatnich latach coraz więcej osób dorosłych, nigdy wcześniej niediagnozowanych, decyduje się na udział aby ułatwić sobie funkcjonowanie w społeczeństwie.
Co jeśli TUS nie przynosi efektów? Co wtedy?
Jeśli prowadzący trening widzi, że taka forma pracy nie przynosi pożądanych efektów, lub sam uczestnik czuje, że TUS nie jest dla niego, wtedy zalecana jest grupa terapeutyczna, lub terapia indywidualna, która może być lepszą odpowiedzią na potrzeby danej osoby.
