Zakupoholizm, znany również jako uzależnienie od zakupów, jest powszechnym zaburzeniem behawioralnym, które dotyka coraz większej liczby ludzi. Polega na niepohamowanym impulsie do kupowania przedmiotów, przekraczając możliwości finansowe jednostki. To zachowanie powoduje poważne zaburzenia funkcjonowania i może prowadzić do trudności osobistych oraz finansowych.
Według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych, około 5-8% dorosłych ma problemy z nadmiernymi zakupami. Inne źródła szacują, że od 2% do 8% populacji ogólnej cierpi na zakupoholizm. Warto zauważyć, że liczby te mogą być niedoszacowane, ponieważ wiele osób nie szuka pomocy lub nie uznaje swojego zachowania za problematyczne.
Osoba uzależniona od zakupów jest niezwykle zaabsorbowana robieniem zakupów lub planowaniem ich. Kupuje w sposób nadmierny, niezdrowy i poza kontrolą. Jej myśli, potrzeby i zachowania związane z zakupami pochłaniają nadmiernie dużo czasu, co prowadzi do poczucia winy, niezadowolenia oraz poważnych problemów osobistych i finansowych. Charakterystycznym zachowaniem dla osób cierpiących na ten rodzaj uzależnienia jest pozostawianie zakupionych przedmiotów w stanie nierozpakowanym, częste dokonywanie zwrotów lub odsprzedaży w celu kontynuowania cyklu zakupowego.
Objawy zakupoholizmu
Istnieje kilka objawów, które mogą wskazywać na uzależnienie od zakupów. Oto kilka sygnałów ostrzegawczych:
- Niezdolność do usprawiedliwienia dokonanych zakupów.
- Nadmierne rozdrażnienie lub przesadne tłumaczenie, kiedy ktoś pytający o zakupy.
- Wybuchy złości, chwiejność emocjonalna (wynikające z trudności w zaspokojeniu impulsu zakupowego).
- Zmniejszenie zakresu tematów rozmów na temat zakupów lub planów zakupowych, trudności z koncentracją i pamięcią.
- Kradzieże lub pożyczanie pieniędzy, podobnie jak w przypadku uzależnienia od hazardu.
- Zmiany w zachowaniu związane z niewłaściwą regulacją emocji, drażliwość, apatia, nerwowość lub nadmierną pobudliwość.
Czynnki ryzyka
Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą predysponować do rozwoju zakupoholizmu. Niektóre z nich to:
- Płeć żeńska i okres adolescencji – kobiety i młodzi ludzie są bardziej narażeni na to zaburzenie.
- Materializm i konsumpcjonizm – jednostki o silnych wartościach materialnych i konsumpcyjnych są bardziej podatne na uzależnienie od zakupów.
- Słabe więzi rodzinne – brak silnych więzi w rodzinie może sprzyjać rozwojowi uzależnień.
- Brak edukacji finansowej w rodzinie – brak podstawowej edukacji dotyczącej pieniędzy i wartości finansowych może prowadzić do nieodpowiedzialnych wyborów finansowych.
- Zmiany w sytuacji finansowej – zarówno nagłe wzbogacenie, jak i nagłe zubożenie rodziny mogą wpływać na rozwój zakupoholizmu.
- Uzależnienia w rodzinie – obecność innych uzależnień w rodzinie może zwiększać ryzyko wystąpienia zakupoholizmu.
- Rola w grupie rówieśniczej – oparta na statusie posiadania może wpływać na rozwój uzależnienia od zakupów.
- Brak dyscypliny finansowej i struktury wydatków w rodzinie – nieodpowiednie zarządzanie finansami w rodzinie może sprzyjać nadmiernej konsumpcji.
- Wpływ mediów – reklamy, społecznościowe media i „influencerzy” mogą wpływać na zachęcanie do niekontrolowanego kupowania.
Leczenie zakupoholizmu
Leczenie zakupoholizmu jest procesem kompleksowym, który wymaga profesjonalnej pomocy i zaangażowania osoby uzależnionej. Leczenie zakupoholizmu opiera się przede wszystkim na psychoterapii. Istotne jest również wsparcie emocjonalne dla osoby uzależnionej od zakupów oraz nauka zdrowych strategii radzenia sobie z impulsami zakupowymi.
Zakupoholizm może negatywnie wpływać na życie jednostki i jej bliskich. Warto być świadomym jego istnienia oraz poszukać pomocy specjalistów, jeśli zauważysz takie zachowanie u siebie lub kogoś bliskiego.
Pamiętaj, że uzależnienia behawioralne można skutecznie leczyć i przezwyciężyć, a wsparcie i terapia mogą przynieść pozytywne rezultaty.
