Wakacje to czas radości i wytchnienia dla większości osób. Jednak dla dzieci z zaburzeniami odżywiania i ich rodzin okres ten może wiązać się z lękiem i dodatkowymi trudnościami.
Dietetyczka, dr n. o zdr. Agnieszka Chruścikowska, w wywiadzie omawia główne wyzwania, z jakimi borykają się dzieci z zaburzeniami odżywiania podczas wakacji. Opowiada o zmianie rutyny, jedzeniu poza domem, presji społecznej i utrzymaniu kontroli nad żywieniem, jak również o tym, jak rodzice mogą wspierać swoje dzieci w tym trudnym czasie.
Zapraszamy do lektury wywiadu.
Jakie są główne wyzwania, z jakimi borykają się dzieci z zaburzeniami odżywiania podczas wakacji? Jakie to wyzwania dla rodziców?
Czas wakacji to szczególny czas dla wszystkich, gdyż łączy się z wyjazdami, a tym samym jedzeniem poza domem. Dlatego jest to znaczące wyzwanie dla osób borykających się z zaburzeniami odżywiania. Główne problemy związane z żywieniem to to, że posiłki będą zjadane w restauracjach, hotelach, czy innych miejscach publicznych. Dziecko z zaburzeniami odżywiania bardzo często boi się takich zmian. Rodzice, czy opiekunowie na takich wyjazdach mogą nie mieć możliwości samodzielnego przygotowywania posiłków.
Ale to również zmiana rutyny: wakacje wiążą się z odstępstwem od codziennej rutyny, która dla dzieci z zaburzeniami odżywiania jest bardzo ważna. Brak regularnych posiłków, niepewność co do dostępności zdrowej żywności i presja rówieśników mogą prowadzić do lęku i nawrotów zaburzeń.
Jedzenie poza domem – restauracje i hotele oferują często niezdrową żywność o wysokiej zawartości tłuszczu i cukru. Dla dzieci z zaburzeniami odżywiania, które ograniczają spożycie kalorii lub mają problemy z wyborem zdrowych potraw, może to być duże wyzwanie.
To również presja społeczna: wakacje to czas spotkań z rodziną i znajomymi, co może wiązać się z presją do jedzenia. Dla dzieci z zaburzeniami odżywiania, które mają problemy z kontrolowaniem jedzenia, może to prowadzić do poczucia winy i strachu przed oceną.
To stawia przed rodzicami wyzwania w postaci utrzymania kontroli nad żywieniem: rodzice mogą nie mieć możliwości samodzielnego przygotowywania posiłków podczas wyjazdów, co utrudnia kontrolę nad tym, co je ich dziecko. Radzenie sobie z lękiem dziecka: rodzice muszą być przygotowani na lęk i frustrację dziecka związane ze zmianą otoczenia i nawyków żywieniowych.
Jak zmiana rutyny i otoczenia może wpływać na ich nawyki żywieniowe i samopoczucie?
Zjadanie posiłków w restauracji w obecności obcych osób dla dzieci z zaburzeniami odżywiania może być ogromnym stresem. Zmiana rutyny i otoczenia może mieć znaczący wpływ na nawyki żywieniowe i samopoczucie dzieci z zaburzeniami odżywiania. Nagle brak codziennej struktury, nieprzewidywalność dostępnych posiłków i presja społeczna mogą prowadzić do lęku i poczucia niepewności: dzieci z zaburzeniami odżywiania często kierują się sztywnymi schematami żywieniowymi, a nagła zmiana otoczenia może zaburzyć ich poczucie bezpieczeństwa. Może to również prowadzić do unikania jedzenia: w nieznanych miejscach, w obecności obcych osób, dzieci mogą odczuwać dyskomfort i niechęć do jedzenia.
Istnieje też ryzyko powrotu do niezdrowych nawyków: presja rówieśników i łatwy dostęp do niezdrowej żywności w restauracjach lub hotelach może prowadzić do nawrotów destrukcyjnych zachowań żywieniowych.
Jednak taki czas wakacyjny trzeba to potraktować jako ćwiczenie dla tych dzieci i ich opiekunów. Dzieci uczą się również przezwyciężać strach związany z jedzeniem w miejscach publicznych.
Jakie są najczęstsze problemy, z którymi zgłaszają się rodzice dzieci z zaburzeniami odżywiania w okresie wakacyjnym?
Do najczęstszych problemów można zaliczyć wprowadzanie bardzo restrykcyjnych diet, gdyż dzieci przebywając razem, np. na obozach, mają duże możliwości porównywania się ze sobą, pragną wyglądać jak ich szczupłe koleżanki. Bardzo często dzieci w czasie wakacji, z nudów, przeglądają Internet, a tam natrafiają na różne strony propagujące szczupłą sylwetkę i/lub niezdrowe diety odchudzające.
Jakie praktyczne wskazówki może Pan/Pani udzielić rodzicom, aby pomóc im utrzymać rutynę i zdrowe nawyki żywieniowe u dziecka podczas wakacji?
Warto zwrócić uwagę na kilka elementów, które mogą pomóc utrzymać rutynę i zdrowe nawyki żywieniowe u dziecka podczas wakacji:
Po pierwsze planowanie i organizacja:
- Zaplanuj posiłki: przed wyjazdem zaplanuj menu na kilka dni, uwzględniając różne grupy produktów spożywczych.
- Zabierz zdrowe przekąski: przygotuj zdrowe przekąski, takie jak owoce, warzywa, orzechy lub jogurty, aby uniknąć sięgania po niezdrowe produkty w sklepach czy na stacjach benzynowych.
- Znajdź miejsca z zdrową żywnością: podczas wyjazdów poszukaj restauracji i sklepów oferujących zdrowe opcje żywieniowe.
Regularność i rutyna:
- Utrzymuj stałe pory posiłków: nawet podczas wakacji staraj się utrzymać stałe pory posiłków, aby zachować rytm dnia i uniknąć podjadania.
- Nie pomijaj śniadania: śniadanie to najważniejszy posiłek dnia, dlatego nie pomijaj go nawet podczas wakacyjnych wycieczek.
Przykład i atmosfera:
- Bądź wzorem dla dziecka: dbaj o zdrowe nawyki żywieniowe również w swoim przypadku. Dzieci uczą się przez obserwację, dlatego ważne jest, abyś był dla nich dobrym przykładem.
- Stwórz miłą atmosferę podczas posiłków: unikaj rozmów o jedzeniu w negatywnym kontekście. Skup się na wspólnym spędzaniu czasu i cieszeniu się posiłkiem.
W jaki sposób można wspierać komunikację i budować pozytywne relacje z dzieckiem w tym trudnym czasie?
Ważne jest aby zawsze zachować spokój, nie oskarżać dziecka, że robi np. nam na złość. Musimy pamiętać, że zaburzenia odżywiania to choroba, a nie fanaberia.
Należy unikać oceniania wyglądu dziecka, nie mówić mu, że np. przytyło.
Tak, jak wspominałam wcześniej, ważne jest wspólne spędzanie czasu przy posiłkach. To nie tylko wartość z rozmów i wartościowego czasu razem, ale również pamiętajmy, że jako dorośli jesteśmy wzorem dla dzieci, które uczą się zachowań przez obserwacje nas.
Czy warto skonsultować się ze specjalistą, z dietetykiem przed wyjazdem na wakacje?
Tak, zdecydowanie. Takie spotkanie z dietetykiem pomoże w ustaleniu tego ile i co dziecko powinno jeść w czasie takiego wyjazdu. Ustali także formy i intensywność aktywności fizycznych, które dziecko powinno podejmować.
Jakie są najlepsze strategie planowania wyjazdów i wakacji z dzieckiem z zaburzeniami odżywiania?
Przede wszystkim wyjazd musi być dostosowany do stanu zdrowia pacjenta. W przypadku poważnego niedożywienia, nie są wskazane długie podróże i ruch. Taka sytuacja zdrowotna wymaga zapewnienia diety o odpowiednim poziomie kalorii. Nie ma mowy tu o opuszczaniu posiłków. Musimy pamiętać, że w sytuacji skrajnego zaburzenia odżywiania, jedzenie jest lekarstwem.
Jakie czynniki należy wziąć pod uwagę przy wyborze miejsca wypoczynku i organizacji posiłków?
Dobrze by było, gdyby w miejscu wakacyjnej destynacji był dostęp do kuchni, tak, żeby można było przygotowywać samodzielnie posiłki. Jeśli rodzice wybiorą hotel, to tu istotne jest wcześniejszy kontakt z obsługą hotelową i dowiedzenie się ile posiłków w ciągu dnia jest oferowanych. Najczęściej w hotelach są śniadania i obiadokolacje. W takiej sytuacji brakujące posiłki należy kupić, np. w restauracjach lub zaopatrzyć się w odpowiednie przekąski. Jeśli dziecko jest na diecie cateringowej, można dowiedzieć się w biurze obsługi cateringu, czy dowiozą jedzenie do miejscowości wypoczynku.
Jakie są najczęstsze błędy popełniane przez rodziców dzieci z zaburzeniami odżywiania podczas wakacji?
Wakacje to szczególnie trudny czas dla dzieci z zaburzeniami odżywiania i ich rodzin. Stąd też wyzwania, z jakimi się mierzą. Oto kilka błędów, które często popełniają rodzice w tym okresie.
Zmiana nawyków żywieniowych:
Zbyt duża zmiana rutyny: drastyczna zmiana pory posiłków, ilości jedzenia czy dostępnych produktów może prowadzić do lęku i nawrotów zaburzeń.
- Zmniejszanie ilości posiłków: dzieci z zaburzeniami odżywiania potrzebują regularnego jedzenia, aby zachować kontrolę nad swoim zachowaniem. Pomijanie posiłków może pogorszyć ich stan.
- Brak kontroli nad jedzeniem: dodzice powinni nadal kontrolować ilość i jakość spożywanych posiłków, aby zapobiec niezdrowym nawykom.
Błędne wybory w restauracjach:
- Pozwalanie na jedzenie wyłącznie przekąsek: w restauracjach dzieci mogą wybierać dania główne zamiast przekąsek, aby zapewnić im odpowiednią ilość składników odżywczych.
- Uleganie presji dziecka: rodzice nie powinni ulegać presji dziecka, które chce jeść niezdrowe potrawy. Ważne jest, aby kierować się zdrowym rozsądkiem i wybierać posiłki bogate w wartości odżywcze.
- Ignorowanie objawów: należy zwracać uwagę na objawy lęku czy frustracji u dziecka podczas jedzenia w restauracji. Te sygnały mogą oznaczać, że dziecko potrzebuje wsparcia.
Dlatego należy pamiętać o:
- Utrzymaniu regularności: nawet podczas wakacji staraj się zachować stałe pory posiłków i rytm dnia.
- Komunikacji: rozmawiaj z dzieckiem o jego potrzebach i uczuciach związanych z jedzeniem.
- Wsparciu: zapewnij dziecku wsparcie i zrozumienie. Nie obwiniaj go za problemy z jedzeniem.
Pamiętaj, że każdy przypadek jest inny i nie ma uniwersalnej recepty na sukces. W razie trudności z opanowaniem sytuacji, warto szukać pomocy psychologa lub dietetyka specjalizującego się w zaburzeniach odżywiania.
Jak radzić sobie ze stresem i własnymi emocjami w tej sytuacji?
Musimy zawsze pamiętać, że zaburzenia odżywiania to poważne choroby, na które cierpli nasze dziecko. Krzykiem, czy wymuszaniem niczego nie osiągniemy. Jeśli mamy trudności z radzeniem sobie z emocjami, poprośmy zawczasu o pomoc fachowców, np. terapeutę. Rozmowa ze specjalistą, podzielenie się swoimi lękami, troskami, czy frustracjami, może bardzo pomóc, a tym samym pomóc naszemu dziecku.
Czy istnieją jakieś specyficzne wyzwania związane z określonymi typami zaburzeń odżywiania (np. anoreksja, bulimia) podczas wakacji?
W anoreksji ważne przede wszystkim jest to, że dziecko pozostawione w domu bez opieki może zacząć np. intensywnie ćwiczyć i nie zjadać posiłków.
Natomiast w bulimii problemem może być jedzenie wśród obcych osób, gdyż dzieci z tą chorobą czują lęk przed spożywaniem posiłków w miejscach publicznych.
Jakie są nowe trendy i technologie, które mogą pomóc dzieciom z zaburzeniami odżywiania w okresie wakacyjnym?
Tu raczej zwróciłabym uwagę jakie technologię mogą zaszkodzić. Do nich należą m.in. krokomierze i aplikacje liczące kalorię, gdyż u młodych ludzi z zaburzeniami odżywiania dodatkowo nasilają tzw. myślenie detaliczne, czyli nasilają trudne chorobowe myśli, np. o chęci chudnięcia.
Rozmawiamy o wakacjach. Ale czy każdorazowa zmiana miejsca jedzenia – udział w przyjęciu w obcym domu, udział w weselu, czy święta u rodziny – również mogą być wyzwaniem dla dziecka z zaburzeniami odżywiania i jego rodziców?
Zdecydowanie tak, gdyż każda sytuacja, w której dziecko traci kontrolę nad jedzeniem jest dla niego stresem. A zatem każdorazowe jedzenie poza domem, czy to na wakacjach, czy w czasie świąt, sprawia, że dziecko zaburzeniami odżywania i jego rodzice stają przed wyzwaniem podołania temu.
