Osoby z ADHD (zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) często borykają się z zaburzeniami snu. Jednym z głównych problemów jest obniżone wydzielanie melatoniny, co prowadzi do opóźnionego zasypiania. Ponieważ codzienne obowiązki, takie jak szkoła czy praca, wymagają wczesnej pobudki, wielu z nich doświadcza chronicznego niedoboru snu. To z kolei może wpływać na ich zdrowie, w tym zwiększać ryzyko nadwagi i otyłości. Niedobór snu zakłóca regulację hormonów odpowiadających za apetyt, takich jak grelina i leptyna, co może prowadzić do nadmiernego łaknienia. Dodatkowo brak energii spowodowany niewystarczającym snem często skutkuje obniżoną aktywnością fizyczną, co potęguje problem z kontrolą masy ciała.
ADHD a otyłość: jak są powiązane?
Otyłość wśród dzieci i nastolatków stanowi poważny problem zdrowia publicznego, biorąc pod uwagę długoterminowe skutki zdrowotne, takie jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie czy choroby serca. Według badania opublikowanego w czasopiśmie Journal of Pediatric Psychology, nastolatki z ADHD, które śpią krótko, są bardziej narażone na nadwagę i otyłość w porównaniu z tymi, które śpią wystarczająco długo.
Niewystarczający sen u młodzieży z ADHD może wpływać na ich regulację hormonalną, w tym poziomy greliny i leptyny, co z kolei sprzyja nadmiernemu apetytowi i przybieraniu na wadze. Ponadto brak snu negatywnie oddziałuje na zdolność do podejmowania świadomych decyzji dotyczących jedzenia oraz ogranicza motywację do podejmowania aktywności fizycznej. W przypadku nastolatków z ADHD czynniki te mogą się kumulować, zwiększając ryzyko otyłości. Dlatego istotne jest, aby rodzice, opiekunowie i specjaliści zdrowia publicznego podejmowali działania wspierające zdrowe nawyki snu w tej grupie, co może przynieść znaczące korzyści zarówno w kontekście zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.
Statystyki: co mówią liczby?
- Ogółem 30,6% nastolatków w badaniu zmagało się z nadwagą lub otyłością.
- Wśród tych nastolatków 11,4% miało zdiagnozowane ADHD.
- Spośród nastolatków z ADHD 62,9% przyjmowało leki, podczas gdy 38,1% nie było leczonych farmakologicznie.
Badacze zaobserwowali, że:
- ADHD zwiększa ryzyko otyłości o 20% (iloraz szans [OR] 1,2; p = 0,02).
- Nastolatki z nieleczonym ADHD miały wyższą częstość otyłości (38,5%; OR 1,26; p = 0,049) w porównaniu z tymi, które przyjmowały leki (31,6%).
Sen i jego znaczenie dla zdrowia
Sen odgrywa kluczową rolę w regulacji masy ciała, a osoby z ADHD często mają problemy z jego jakością. Wynika to m.in. z:
- Zaburzeń wydzielania melatoniny.
- Opóźnionego rytmu dobowego.
- Trudności w zasypianiu z powodu nadmiaru bodźców i trudności z wyciszeniem.
Niedobór snu może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, takich jak podwyższone wydzielanie greliny (hormonu odpowiedzialnego za łaknienie) oraz obniżone poziomy leptyny (hormonu sytości). W efekcie nastolatki z ADHD mogą być bardziej skłonne do przejadania się.
Styl życia jako kluczowy czynnik
Badanie wykazało, że przestrzeganie zdrowych nawyków związanych ze snem, aktywnością fizyczną i ograniczonym czasem spędzanym przed ekranem zmniejsza ryzyko otyłości.
Częstość występowania otyłości była najwyższa u młodzieży, która nie przestrzegała żadnych wytycznych zdrowotnych (38,0%). Natomiast ci, którzy spełniali przynajmniej 1 wytyczną, mieli mniejsze ryzyko nadwagi i otyłości:
- 1 wytyczna: 32,3% otyłości.
- 2 wytyczne: 25,5% otyłości.
- 3 wytyczne: 23,9% otyłości.
Badanie jednoznacznie pokazuje, że zdrowe nawyki mają istotny wpływ na redukcję ryzyka otyłości wśród młodzieży. Im więcej wytycznych zdrowotnych jest przestrzeganych, tym niższy odsetek otyłości w badanej grupie. Wyniki te podkreślają znaczenie holistycznego podejścia do zdrowia, które obejmuje nie tylko odpowiednią dietę, ale także regularną aktywność fizyczną, higienę snu oraz ograniczanie czasu spędzanego przed ekranem. Promowanie takich praktyk może odgrywać kluczową rolę w zapobieganiu otyłości oraz poprawie ogólnego stanu zdrowia młodych ludzi. Działania edukacyjne i wsparcie ze strony rodziców, szkół i społeczności mogą dodatkowo zwiększyć skuteczność wdrażania zdrowych nawyków w codzienne życie.
ADHD i media cyfrowe
Nadmierne korzystanie z mediów cyfrowych może pogarszać problemy ze snem oraz prowokować siedący tryb życia, co jest kolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko otyłości. U nastolatków z nieleczonym ADHD rzadziej obserwowano przestrzeganie wytycznych dotyczących korzystania z mediów (OR, 0,59; p <,001).
Związek między ADHD, snem i otyłością jest złożony i wymaga dalszych badań. Jednak już teraz wiadomo, że odpowiednia jakość snu, zdrowy styl życia i leczenie ADHD mogą znacząco wpływać na zmniejszenie ryzyka otyłości. Wprowadzenie prostych zmian, takich jak regularny sen, aktywność fizyczna oraz ograniczenie czasu przed ekranem, może być kluczowe dla zdrowia nastolatków z ADHD.
