Zdrowie seksualne i zaburzenia zdrowia seksualnego

Seksualność jest ważnym obszarem funkcjonowania każdego człowieka, determinowanym przez kombinację czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych, pozostających w ciągłej interakcji. Równowaga w funkcjonowaniu indywidualnym, ale także w relacjach partnerskich zakłada istotną rolę zdrowia seksualnego.

Definicja zdrowia seksualnego

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie seksualne polega na zdrowym rozwoju seksualnym, równych i odpowiedzialnych relacjach partnerskich, satysfakcji seksualnej, wolności od chorób, niedomagań, niesprawności seksualnej, przemocy i innych krzywdzących praktyk związanych z seksualnością. Definicja ta skupia się nie tylko na aspektach fizycznych, ale także na sferach emocjonalnych i społecznych seksualności. Zdrowie seksualne jest integralną częścią ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Ustalenie normy w odniesieniu do zachowań seksualnych jest niezwykle trudne, ponieważ wymaga uwzględnienia różnych czynników, takich jak różnice kulturowe, indywidualne preferencje i wartości. Z pewnością jednak ważne jest, aby dane zachowanie nie naruszało granic innej osoby, ale także  nie przekraczało rozumienia zdrowia seksualnego i tym samym nie było traktowane jako zaburzenie (np. zgodnie z  Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10).

Jednym z istotnych aspektów normy partnerskiej jest dojrzałość osób uczestniczących w interakcji seksualnej. Oznacza to, że osoby powinny mieć świadomość swoich potrzeb, umieć wyrażać zgodę i akceptację, a także dążyć do obustronnej satysfakcji, ale także nie naruszać norm społecznych. Norma partnerska opiera się na wzajemnym szacunku, zrozumieniu i równości w relacjach seksualnych.

Zaburzenia zdrowia seksualnego

Zaburzenia zdrowia seksualnego mogą dotyczyć różnych aspektów seksualności, takich jak dysfunkcje seksualne, parafilie, zaburzenia identyfikacji płciowej czy uprzedzenia seksualne. Zaburzenia zdrowia seksualnego stanowią istotny problem zdrowotny i mogą mieć negatywny wpływ na jakość życia osób, które mierzą się z danym problemem czy dysfunkcją.

Ich objawy mogą mieć zarówno podłoże psychologiczne, jak i fizjologiczne. W celu klasyfikacji tych zaburzeń, Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 wyróżnia dwie grupy:

1. Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi:
   • F52.0 Brak lub utrata potrzeb seksualnych
   • F52.1 Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej
   • F52.2 Zaburzenia pobudzenia seksualnego, w tym zaburzenia erekcji i impotencję psychogenną
   • F52.3 Zaburzenia orgazmu, takie jak brak lub opóźnienie orgazmu
   • F52.4 Wytrysk przedwczesny
   • F52.5 Pochwica nieorganiczna
   • F52.6 Dyspareunia nieorganiczna
   • F52.7 Nadmierny popęd seksualny

2. Zaburzenia osobowości i zachowań dorosłych (F60-F69):
   • F64 Zaburzenia identyfikacji płciowej
   • F65 Zaburzenia preferencji seksualnych
   • F66 Zaburzenia psychologiczne i zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną

Rodzaje zaburzeń seksualnych

W praktyce klinicznej najczęściej wyróżnia się trzy rodzaje trudności seksualnych: zaburzenia funkcji seksualnych (dysfunkcje seksualne), zaburzenia preferencji seksualnych (parafilie) oraz zaburzenia identyfikacji płciowej. Przyglądając się bliżej możliwym formom tych trudności można rozpoznać szczegółowo:

1. W obszarze zaburzeń funkcji seksualnych:
   • Osłabienie libido (brak lub zmniejszenie pożądania seksualnego)
   • Zaburzenia erekcji (trudności w osiągnięciu lub utrzymaniu erekcji u mężczyzn)
   • Zaburzenia nawilżenia pochwy (trudności w wydzielaniu odpowiedniej ilości naturalnej wilgoci w pochwie u kobiet)
   • Brak orgazmu (trudności w osiągnięciu orgazmu lub brak orgazmu)
   • Przedwczesny wytrysk (osiągnięcie wytrysku zbyt szybko po rozpoczęciu stosunku seksualnego)
   • Wytrysk opóźniony (trudności w osiągnięciu wytrysku pomimo odpowiedniego pobudzenia seksualnego)
   • Dyspareunia (ból podczas stosunku płciowego)
   • Pochwica (niekontrolowane skurcze mięśni pochwy uniemożliwiające penetrację)

2. W obszarze zaburzeń preferencji seksualnych (parafilie):
   • BDSM (skrót od bondage, dominacja, submisja, sadomasochizm)
   • Fetyszyzm (silne przywiązanie seksualne do konkretnego przedmiotu lub części ciała)
   • Ekshibicjonizm (pokazywanie swoich narządów płciowych innym osobom bez ich zgody)
     • Masochizm seksualny (odczuwanie przyjemności seksualnej z powodu cierpienia lub upokorzenia)
     • Sadyzm (odczuwanie przyjemności seksualnej z powodu zadawania cierpienia innym osobom)
     • Pedofilia (skierowanie seksualne w stronę dzieci)
     • Podglądactwo (przyjemność seksualna z obserwowania innych osób w intymnych sytuacjach bez ich zgody)

1. W obszarze zaburzeń identyfikacji płciowej:
   • Transseksualizm (niezgodność płci fizycznej z tożsamością płciową, czyli osoba urodzona z daną płcią identyfikuje się jako osoba innej płci)
   • Interseksualność (urodzenie z cechami fizycznymi, które nie pasują do tradycyjnych definicji męskości lub żeńskości)

Warto pamiętać, że każde z tych zaburzeń ma różne podłoże i może wymagać indywidualnego podejścia w celu trafnej diagnozy i odpowiedniego leczenia. W przypadku doświadczania problemów seksualnych, zawsze warto skonsultować się ze specjalistą, takim jak seksuolog czy psychoterapeuta.

Przyczyny zaburzeń seksualnych

Przyczyny zaburzeń seksualnych mogą być zróżnicowane i zależą od konkretnego rodzaju zaburzenia. Do najczęściej identyfikowanych należą:

1. Przyczyny fizyczne:
   • Zaburzenia hormonalne: Niedobór lub nadmiar określonych hormonów (np. testosteronu u mężczyzn) może prowadzić do zaburzeń seksualnych.
   • Choroby układu sercowo-naczyniowego: Problemy z układem krążenia, nadciśnienie tętnicze i inne choroby serca mogą wpływać na funkcjonowanie seksualne.
   • Choroby przewlekłe: Takie jak cukrzyca, stwardnienie rozsiane, choroby nerek, choroby wątroby i inne schorzenia przewlekłe mogą powodować zaburzenia seksualne.
   • Choroby neurologiczne: Zaburzenia neurologiczne, takie jak choroba Parkinsona, udar, stwardnienie zanikowe boczne i inne, mogą wpływać na zdolność seksualną.
   • Urazy i zabiegi chirurgiczne: Traumatyczne urazy narządów płciowych, operacje prostaty, miednicy lub innych obszarów mogą negatywnie wpływać na funkcję seksualną.

2. Przyczyny psychologiczne:
   • Stres i lęki: Stres związany z pracą, trudnościami w związku, finansami lub innymi czynnikami życiowymi może wpływać na pożądanie i zdolność do satysfakcjonującego seksu.
   • Problemy emocjonalne: Niskie poczucie własnej wartości, depresja, lęki, niepokój i inne zaburzenia emocjonalne mogą wpływać na sferę seksualną.
   • Doświadczenia traumy: Przeżycia traumatyczne, takie jak przemoc seksualna, nadużycie w dzieciństwie czy wojna, mogą wpływać na funkcję seksualną w dorosłym życiu.
   • Problemy związane z relacjami: Konflikty, brak komunikacji, niezgodność partnerów, niezaspokojenie emocjonalne i inne problemy związane z relacją mogą wpływać na sferę seksualną.
   • Edukacja seksualna: Brak odpowiedniej edukacji seksualnej i nieznajomość własnego ciała i potrzeb seksualnych może prowadzić do trudności seksualnych.

3. Inne czynniki:
   • Substancje psychoaktywne: Używanie narkotyków, nadużywanie alkoholu, a także niektóre leki mogą wpływać na zdolność seksualną.
   • Problemy hormonalne: Zmiany hormonalne związane z wiekiem, menopauzą, ciążą lub poziomem hormonów płciowych mogą wpływać na funkcję seksualną.
   • Fizyczna atrakcyjność: Niskie poczucie atrakcyjności fizycznej i niezadowolenie z wyglądu ciała mogą wpływać na samoocenę i sferę seksualną.

Warto zauważyć, że przyczyny zaburzeń seksualnych mogą być wieloczynnikowe, a każda osoba może mieć swoje indywidualne czynniki predysponujące. Ważne jest skonsultowanie się z lekarzem lub seksuologiem w celu dokładnej oceny i diagnozy przyczyn oraz odpowiedniego leczenia.

Leczenie i terapia zaburzeń seksualnych

Skuteczne leczenie i terapia zaburzeń seksualnych zależą od specyfiki i przyczyn problemu. Oto kilka metod terapeutycznych, które mogą być stosowane w przypadku zaburzeń seksualnych:

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Jest to popularna forma terapii, która skupia się na zmianie myśli, przekonań i zachowań związanych z funkcjonowaniem seksualnym. Celem CBT jest identyfikacja i zmiana negatywnych myśli, które mogą przyczyniać się do zaburzeń seksualnych, oraz wprowadzenie pozytywnych zmian w zachowaniu seksualnym.
• Terapia par: W przypadku zaburzeń seksualnych, które mają wpływ na związek partnerski, terapia par może być bardzo skuteczna. Obejmuje ona sesje terapeutyczne zarówno dla jednostki, jak i dla pary jako całości. Celem terapii par jest poprawa komunikacji, rozwiązywanie problemów związanych z intymnością i seksualnością, oraz budowanie więzi emocjonalnej i fizycznej.
• Farmakoterapia: W niektórych przypadkach zaburzeń seksualnych lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne.
• Terapia hormonalna: Leczenie może to obejmować suplementację hormonów lub regulację poziomu hormonów w organizmie.

Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem lub seksuologiem, aby dokładnie ocenić przyczyny zaburzeń seksualnych i ustalić odpowiedni plan leczenia. Terapia może przynieść poprawę jakości życia seksualnego i ogólnego dobrostanu emocjonalnego.

Ważne jest, aby promować edukację seksualną opartą na rzetelnych informacjach, rozwijać świadomość w zakresie zdrowia seksualnego i eliminować stygmatyzację związana z różnorodnością seksualną. Zapewnienie dostępu do odpowiedniej opieki medycznej oraz wsparcie psychologiczne są kluczowe dla osób z zaburzeniami zdrowia seksualnego. Wspieranie zdrowia seksualnego jest nie tylko kwestią indywidualną, ale także społeczną, która ma istotny wpływ na dobrostan jednostek i społeczności jako całości.