W dzisiejszym społeczeństwie, w którym wygląd często stawiany jest na piedestale, coraz więcej osób zmaga się z różnego rodzaju zaburzeniami związanymi z ich własnym ciałem. Jednym z nich jest dysmorfofobia, znane również jako cielesne zaburzenie dysmorficzne lub zaburzenie obrazu ciała (Body Dysmorphic Disorder, BDD). To poważne schorzenie psychiczne, które dotyka osoby w różnym wieku i każdej płci, prowadząc do poważnych konsekwencji dla ich zdrowia psychicznego i jakości życia.
Czym jest dysmorfofobia?
Dysmorfofobia to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się obsesyjnym i nieuzasadnionym niezadowoleniem z wyglądu własnego ciała. Osoby cierpiące na to zaburzenie doświadczają stałego niepokoju, niezadowolenia oraz obsesyjnego skupienia na elementach uważanych za defekty w wyglądzie fizycznym, mimo braku rzeczywistych deformacji czy wad. Te negatywne myśli i przekonania mogą prowadzić do poważnych cierpień emocjonalnych i społecznych.
Objawy dysmorfofobii
Objawy dysmorfofobii są złożone i dotykają różnych aspektów życia pacjenta. Osoba cierpiąca na to zaburzenie może przejawiać następujące symptomy:
- Obsesyjne skupianie się na defektach: osoba cierpiąca na dysmorfofobię skupia się na jednym lub kilku aspektach swojego ciała, które uważa za defekty, mimo braku rzeczywistych wad.
- Obsesyjne patrzenie w lustro: pacjenci często spędzają długie godziny na oglądaniu swojego odbicia w lustrze, starając się znaleźć detale uważane za wady.
- Unikanie społeczności: z powodu wstydu i niepokoju związanego z własnym wyglądem, osoby z dysmorfofobią mogą unikać spotkań towarzyskich, sytuacji społecznych i interakcji interpersonalnych.
- Porównywanie się z innymi: ci, którzy cierpią na to zaburzenie, często porównują się z innymi, uważając ich za bardziej atrakcyjnych lub mniej „defektywnych”. To może prowadzić do obniżenia samooceny.
- Chęć zmiany wyglądu: w celu poprawienia swojego wyglądu, pacjenci często podejmują się różnego rodzaju zabiegów kosmetycznych lub nawet chirurgii plastycznej, mimo że te zmiany nie przynoszą ulgi w ich cierpieniu emocjonalnym.
Przyczyny dysmorfofobii
Przyczyny dysmorfofobii są związane z wieloma czynnikami, takimi jak genetyka, ale również czynniki biologiczne, psychologiczne i środowiskowe. Współczesne badania sugerują, że istnieje związek między neurochemią mózgu a tym zaburzeniem, ale nie jest to jedyna przyczyna. Poznawczo-behawioralny model dysmorfofobii, zaproponowany przez Veale, koncentruje się na osobistym doświadczeniu pacjenta, a nie na ocenie innych ludzi. Według tego modelu, obsesyjna koncentracja na defektach ciała wyzwala błędne koło, w którym pacjent analizuje i ocenia swoje ciało negatywnie, co prowadzi do nasilenia lęku i niepokoju.
Terapia dysmorfofobii – przemiany w myśleniu i zachowaniach
Terapia dysmorfofobii w podejściu poznawczo-behawioralnym (CBT) koncentruje się na rewizji myślenia i zachowań, które podtrzymują to zaburzenie. Jednym z częstych wyzwań napotykanych w realizacji planu leczenia jest ambiwalentny stosunek pacjenta do terapii. Pacjent może doświadczać oporu wobec zmiany swojego myślenia i zachowań, ponieważ te zachowania stanowią rodzaj „zabezpieczenia” przed niepokojem. Z tego powodu kluczowym etapem terapii jest zbadanie motywacji pacjenta i wypracowanie wspólnych celów.
Cel terapii i zmiana myślenia
Osoby z dysmorfofobią często pragną poprawy funkcjonowania społecznego, ograniczenia czasu spędzonego na patrzeniu w lustro oraz zmniejszenia cierpienia związanego z ich wyglądem. Jednak równocześnie obawiają się rezygnacji ze swoich zachowań zabezpieczających. Terapia ma na celu zmianę myślenia pacjenta poprzez weryfikację i modyfikację negatywnych przekonań o swoim wyglądzie oraz o znaczeniu, jakie mu przypisują.
Procesy terapeutyczne
Terapeuci wykorzystują techniki zbliżone do tych zastosowanych w leczeniu innych zaburzeń, takich jak hipochondria. Pierwsza faza to ocena przekonań pacjenta, które podtrzymują dysmorfofobię. Pacjent jest zachęcany do zrozumienia, że negatywne przekonania o swoim wyglądzie nie są jedynymi prawdziwymi sposobami postrzegania siebie. Terapeuci pracują nad modyfikacją tych przekonań, korzystając z dialogu motywacyjnego, technik skalowania oraz eksperymentów behawioralnych.
Rola lustra w terapii
Badania wykazały, że pacjenci z dysmorfofobią często spoglądają w lustro z nadzieją na zmianę wyglądu lub z myślą, że odkryją jakieś defekty. Terapia wprowadza pacjentów do bardziej realistycznego spojrzenia na ich odbicie lustrzane, w ramach procesu zwanego uważnością. Uczą się, że to, co widzą w lustrze, to nie obiektywna rzeczywistość, ale wynik ich własnego postrzegania, nastroju oraz oczekiwań.
Badania nad skutecznością terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu dysmorfofobii wykazały obiecujące rezultaty. Wielu pacjentów doświadczyło istotnej poprawy, a skutki terapii utrzymywały się długoterminowo. Metaanalizy badań również potwierdzają pozytywny wpływ terapii CBT na redukcję objawów dysmorfofobii oraz poprawę samopoczucia pacjentów.
Podsumowanie
Dysmorfofobia to poważne zaburzenie psychiczne, które wpływa na sposób, w jaki jednostka postrzega swoje ciało. Osoby z tym zaburzeniem doświadczają obsesyjnego niezadowolenia z wyglądu, co prowadzi do poważnych konsekwencji dla ich zdrowia psychicznego i społecznego. Rozumienie przyczyn i objawów dysmorfofobii jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniej pomocy i wsparcia osobom cierpiącym na to schorzenie. Wczesna interwencja terapeutyczna i psychoterapia mogą pomóc w złagodzeniu objawów i poprawieniu jakości życia tych pacjentów.
