Fobia społeczna, znana również jako lęk społeczny, to stan charakteryzujący się silnym lękiem przed interakcjami społecznymi. Osoby cierpiące na to zaburzenie odczuwają duży niepokój i obawę przed sytuacjami społecznymi, takimi jak wystąpienia publiczne, wyjście na zakupy, wizyta u lekarza, pójście do pracy, czy nawet przeprowadzenie rozmowy telefonicznej. Lęk ten jest często związany z obawą przed oceną, krytyką lub brakiem akceptacji ze strony innych osób. Fobia społeczna może znacznie utrudniać lub uniemożliwiać funkcjonowanie osoby dotkniętej tym zaburzeniem w społeczeństwie.
Fobia społeczna jest jednym z najczęstszych zaburzeń występujących w społeczeństwie. Szacuje się, że dotyka ona od 3 do 4% populacji w Polsce. Jest to zaburzenie równie częste zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet, chociaż istnieją pewne statystyki wskazujące na wyższą częstotliwość występowania u kobiet, które chorują 1,5-2 razy częściej.
Pierwsze objawy fobii społecznej zazwyczaj pojawiają się pomiędzy 10. a 20. rokiem życia, przy czym u 90% pacjentów zaburzenie zaczyna się przed 23. rokiem życia.
Nieśmiałość czy oznacza, że mam fobię społeczną?
Podstawową różnicą między nieśmiałością a fobią społeczną jest nasilenie i konsekwencje, jakie te stany wywołują. Osoba nieśmiała może odczuwać pewien dyskomfort w sytuacjach społecznych, ale nie jest to zazwyczaj tak silne i nie prowadzi do znaczącego cierpienia czy izolacji społecznej.
Najczęściej, bo w aż 88% według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych, osoby uznające się za nieśmiałe, nie spełniają kryteriów rozpoznania fobii społecznej. Zwykle dyskomfort, który towarzyszy im w sytuacjach społecznych nie jest bardzo nasilony, nie generuje cierpienia i nie przyczynia się do upośledzenia funkcjonowania czy izolacji społecznej.
Natomiast fobia społeczna charakteryzuje się ekstremalnym lękiem w obliczu sytuacji społecznych, co może uniemożliwiać normalne funkcjonowanie i prowadzić do unikania interakcji społecznych.
Fobia społeczna a introwersja
Może się wydawać, że osoby introwertyczne i te cierpiące na fobię społeczną są podobne, ponieważ obie preferują unikanie dużych zgromadzeń społecznych. Różnice między nimi są jednak znaczące. Introwertyk świadomie wybiera odosobnienie jako sposób na odpoczynek i regenerację, a unikanie interakcji społecznych wynika z jego charakterystycznych cech osobowości. Z kolei osoba z fobią społeczną pozostaje w izolacji ze względu na silny lęk i strach przed oceną innych, choć może pragnąć uczestniczyć w życiu społecznym. Ponadto, osoba z fobią społeczną stale analizuje i ocenia siebie, co towarzyszy jej w większości sytuacji społecznych. Introwertyzm jest cechą osobowości, która nie powoduje tak poważnych utrudnień w funkcjonowaniu, podczas gdy fobia społeczna znacznie zakłóca życie.
Przyczyny fobii społecznej
Przyczyny fobii społecznej są złożone i nie zawsze jednoznacznie określone. Specjaliści wskazują na trzy najczęstsze uwarunkowania:
Neurobiologiczne
Istnieją zmiany w mózgu, takie jak nieprawidłowe funkcjonowanie neuroprzekaźników, które mogą przyczynić się do rozwoju fobii społecznej.
Genetyczne
Fobia społeczna może być dziedziczona, co oznacza, że osoby, w których rodzinie występowały podobne zaburzenia, mogą być bardziej narażone na jej rozwój.
Psychospołeczne
Najczęściej spotykane i szeroko opisywane źródło rozwoju fobii społecznej to czynniki psychospołeczne. Mogą to być traumatyczne doświadczenia w przeszłości, takie jak upokorzenia, zastraszanie lub przeżycie wstydliwych sytuacji społecznych. Negatywne interakcje z innymi ludźmi, szczególnie w młodości, mogą również przyczynić się do rozwoju fobii społecznej.
Dodatkowo, kulturowe i społeczne czynniki mogą odgrywać rolę w rozwoju fobii społecznej. W społeczeństwach o wysokim poziomie oczekiwań społecznych, presji na konformizm i silnej hierarchii społecznej, osoby bardziej podatne na stres i lęk mogą być bardziej narażone na rozwinięcie fobii społecznej.
Objawy fobii społecznej
Osoby z fobią społeczną doświadczają różnych objawów zarówno emocjonalnych, jak i fizycznych w sytuacjach społecznych. Oto niektóre z najczęstszych objawów:
Lęk i niepokój
Osoba odczuwa silny lęk i niepokój przed interakcjami społecznymi lub wystawieniem się na ocenę innych ludzi.
Unikanie sytuacji społecznych
Osoba stara się unikać sytuacji, które wywołują lęk, takich jak wystąpienia publiczne, rozmowy w grupie lub kontakt wzrokowy.
Objawy fizyczne
Występują różne objawy fizyczne, takie jak przyspieszone bicie serca, pocenie się, drżenie, nudności, suchość w ustach, trudności w oddychaniu czy zawroty głowy.
Samokrytyka i niska samoocena
Osoby z fobią społeczną często są nadmiernie samokrytyczne i mają niską samoocenę, często obawiając się, że są obiektem negatywnej oceny lub krytyki innych.
Leczenie fobii społecznej
Fobia społeczna jest zaburzeniem, które może być skutecznie leczone. Istnieje wiele metod terapeutycznych, które mogą pomóc osobom z fobią społeczną w pokonaniu swoich lęków i poprawie jakości życia. Jedną z terapii jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Terapeuta pomaga osobie identyfikować negatywne przekonania i myśli związane z lękiem społecznym, a następnie wprowadza zmiany w zachowaniach i reakcjach emocjonalnych.
Innym rodzajem terapii jest terapia polegająca na stopniowym eksponowaniu się osoby z fobią społeczną na sytuacje społeczne, które wywołują lęk. Proces ten odbywa się stopniowo, zaczynając od łagodniejszych sytuacji i stopniowo przechodząc do bardziej trudnych.
Terapia może być prowadzona indywidualnie lub grupowo. W ramach terapii grupowej osoby z fobią społeczną spotykają się i dzielą swoimi doświadczeniami. Może to pomóc w zrozumieniu, że nie są sami z tym problemem i umożliwić wzajemne wsparcie.
W niektórych przypadkach lekarz może przepisać leki przeciwlękowe lub leki przeciwdepresyjne w celu złagodzenia objawów fobii społecznej. Leki te powinny być zawsze stosowane pod nadzorem lekarza.
Należy pamiętać, że każda osoba może mieć inny stopień fobii społecznej i różne metody leczenia mogą działać w różnym stopniu. Ważne jest skonsultowanie się ze specjalistą w d zdrowia psychicznego, który pomoże dobrać odpowiednią terapię i dostosować ją do indywidualnych potrzeb i sytuacji osoby z fobią społeczną.
