W psychologii badanie funkcji poznawczych pozwala odpowiedzieć na pytanie: w jaki sposób pacjent przetwarza informacje? Wyniki uzyskane w badaniu pozwalają na optymalne zaplanowanie oddziaływań terapeutycznych w oparciu o jego mocne strony i z uwzględnieniem słabszych. Zakres tego badania ustala zespół diagnostyczny.
Wskazania do przeprowadzania badania funkcjonowania intelektualnego
Najbardziej istotne wskazania do przeprowadzania badania funkcjonowania intelektualnego to:
- pogorszenie wyników osiąganych w nauce przez dziecko lub nastolatka w stosunku do rówieśników (mimo wkładanego wysiłku);
- podejrzenie specyficznych zaburzeń umiejętności szkolnych: dysleksji, dysgrafii, dyskalkulii (przy dużej rozbieżności wyników osiąganych w zakresie poszczególnych przedmiotów szkolnych);
- podejrzenie zaburzeń ze spektrum autyzmu;
- podejrzenie ADHD;
- istotne trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami;
- ocena dojrzałości szkolnej.
Konieczność badania intelektu
Badanie intelektu jest niezbędne zawsze, gdy pacjent ubiega się o orzeczenie, zarówno w obszarze edukacyjnym, jak i ubezpieczeniowym oraz w opiniowaniu sądowym. Szczególnie często wykonuje się je u dzieci i nastolatków, ze względu na konieczność dostosowania warunków nauczania do możliwości ucznia oraz włączenie dostosowań w trakcie przeprowadzanych egzaminów.
Narzędzia diagnostyczne
Do pomiaru i opisu inteligencji i zdolności poznawczych powszechnie stosowany jest jeden z dwóch, indywidualnie (stacjonarnie, nie w trybie online) przeprowadzanych testów specjalistycznych:
- Skale Inteligencji Stanford-Bineta, edycja 5
- Skala Inteligencji Wechslera WISC-V.
Czas wykonania każdego z testów to około 90 minut, jednak ich konstrukcja powoduje, że czas potrzebny do przeprowadzenia badania może się różnić u poszczególnych osób. Wyniki uzyskiwane w badaniach z użyciem każdego z tych narzędzi podawane są dla skal: ogólnej oraz werbalnej i niewerbalnej.
Skale Inteligencji Stanford-Bineta (SB5)
Skale Inteligencji Stanford-Bineta (SB5) stosowane są w diagnozie dzieci (od drugiego roku życia), młodzieży i osób dorosłych, w szczególności tam, gdzie zachodzi podejrzenie, że rozwój pacjenta nie jest w pełni normatywny. Jako jedno z nielicznych narzędzi diagnostycznych umożliwia diagnozę stopnia niepełnosprawności umysłowej oraz diagnozę osób o wybitnych możliwościach intelektualnych. Badane skale: rozumowanie płynne, wiedza, rozumowanie ilościowe, przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne i pamięć robocza opisywane są w obszarach słownych i bezsłownych, co pozwala na szczegółową analizę poszczególnych zdolności poznawczych człowieka. Dzięki temu stanowi podstawę do stworzenia optymalnego dla pacjenta planu wsparcia.
Skala Inteligencji Wechslera (WISC-V)
Skala Inteligencji Wechslera (WISC-V) wykorzystywane jest do diagnozowania dzieci w wieku od 6 do 16 lat. Przeprowadzone badanie daje informacje o funkcjonowaniu poznawczym dziecka, o jego zdolnościach (stąd jego obecność przy diagnozowaniu wyjątkowych uzdolnień intelektualnych) oraz słabiej rozwiniętych obszarach funkcjonowania intelektualnego, nieharmonijnego rozwoju (co uzasadnia jego wykorzystanie do badania specyficznych zaburzeń umiejętności szkolnych, zaburzeń neurorozwojowych). Bateria jest skomplikowanym zestawem 21 testów, z których diagnosta wybiera najbardziej dostosowane do celów diagnostycznych. Obejmują one ocenę takich zdolności jak: rozumienie słowne, ilościowe, analiza i synteza wzrokowo-przestrzenna, pamięć robocza, szybkość przetwarzania informacji, koncentracja uwagi itd. Uzyskany przez dziecko wynik porównywany jest ze standardową średnią dla jego wieku. Tak jak w wypadku poprzedniego testu- analiza przeprowadzona przez doświadczonego diagnostę pozwala na zaplanowanie takich oddziaływań, które będą skutecznie wspierały pacjenta w procesie edukacyjnym.
Procedura diagnostyczna
Proponowana rzetelna procedura diagnostyczna zakłada konieczność przeprowadzenia wywiadu na temat funkcjonowania pacjenta, jego trudności i sukcesów (pierwsze spotkanie), a później dopiero przeprowadzenie badania testowego (spotkanie drugie).
