Czy Twoje dziecko ma trudności w nauce, problemy z koncentracją lub inne wyzwania rozwojowe? Poradnia psychologiczno-pedagogiczna może okazać się niezwykle pomocna w takiej sytuacji i stać się Twoim partnerem w rozwoju dziecka. Psycholożka dzieci i młodzieży, Natalia Jamińska w wywiadzie wyjaśnia szczegółowo, jak wygląda proces wydawania opinii i orzeczeń w poradni, jakie dokumenty są potrzebne oraz jakie są rodzaje tych dokumentów. Dzięki tej wiedzy będziesz mógł lepiej zrozumieć, jak uzyskać wsparcie dla swojego dziecka. Zapraszamy do lektury!
Jak wygląda proces wydawania opinii i orzeczeń w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej?
Aby otrzymać opinię psychologiczno-pedagogiczną z poradni na temat funkcjonowania dziecka należy przejść przez pewien proces, który składa się z wielu elementów.
Pierwszym z nich jest zapis dziecka do sekretariatu poradni przez jego prawnego opiekuna (rodzica) na pierwsze spotkanie konsultacyjne z psychologiem. Najczęściej mówimy tu o zapisie na diagnozę psychologiczno-pedagogiczną – minimum 5 spotkań. Opinia wydawana jest po przeprowadzeniu pełnej diagnozy. Rodzice otrzymują w sekretariacie informację o konieczności dostarczenia na spotkanie ze specjalistą wszelkiej dokumentacji medycznej dziecka, tj.: badania lekarskie, np. słuchu, zaświadczenia lekarskie, opinie o funkcjonowaniu dziecka w placówce edukacyjnej, diagnozy z innych instytucji, jeśli były takie ukończone, np. ocena procesów integracji sensorycznej, itp.
Pierwsze spotkanie polega na zebraniu wywiadu psychologicznego z rodzicami przez psychologa, następnie najczęściej odbywają się dwa spotkania u psychologa z dzieckiem (badanie intelektu dziecka, test kompetencji emocjonalno-społecznych, inne istotne testy i kwestionariusze), obserwacja dziecka w zabawie swobodnej i zorganizowanej oraz dwa spotkania dziecka z pedagogiem (pedagogiczne baterie poszczególnych sfer rozwoju). Okresowo zdarza się, że spotkań diagnostycznych z dzieckiem jest więcej, jeśli zajdzie ku temu taka potrzeba, np. kolejna obserwacja dziecka lub jest potrzeba wykonania jeszcze jakiegoś istotnego i niezbędnego badania. Po przeprowadzeniu diagnozy, weryfikacji dokumentacji medycznej oraz opinii z placówki edukacyjnej, do której uczęszcza dziecko (dokumenty donoszą rodzice w trakcie trwania procesu diagnostycznego), psycholog prosi rodziców o wypełnienie gotowego formularza dostępnego w recepcji oraz na stronie internetowej poradni. W dokumencie należy napisać w jakiej sprawie ma być wydana opinia, np. w sprawie ogólnej oceny rozwoju dziecka, gotowości szkolnej, wystąpieniu trudności w uczeniu się, objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną na terenie placówki edukacyjnej, do której konkretny uczeń uczęszcza, itp. Na koniec, psycholog prowadzący diagnozę spotyka się w wyznaczonym wcześniej terminie z rodzicami dziecka w celu omówienia sporządzonej opinii, wyników badań oraz zaleceń do pracy. Podczas tego spotkania opiekunowie otrzymują opinię sporządzoną przez specjalistów diagnozujących ich dziecko.
Reasumując, o przeprowadzenie badań psychologiczno-pedagogicznych oraz wystawienie odpowiedniej opinii mogą wnioskować rodzice i prawni opiekunowie oraz pełnoletni uczniowie, którzy uczęszczają do placówki edukacyjnej, znajdującej się w rejonie działania poradni.
Jeśli dziecko było wcześniej badane w innej poradni, rodzice lub prawni opiekunowie powinni zwrócić się do poprzedniej poradni o przekazanie nam dokumentacji dziecka.
Do wystawienia opinii wymagana jest informacja o dziecku napisana przez psychologa lub pedagoga szkolnego, wychowawcę klasy, nauczyciela przedmiotowego.
A jak to wygląda przy wydawaniu orzeczeń?
W przypadku wydania orzeczenia proces wygląda bardzo podobnie jak przy wydaniu opinii. Na wstępie dochodzi również do przeprowadzenia całej procedury diagnostycznej. Dodatkowo rodzic zobowiązuje się do dostarczenia na gotowym, wcześniej przygotowanym druku z poradni, zaświadczenia lekarskiego, np. w przypadku rozpoznania spektrum autyzmu u dziecka takie zaświadczenie wypełnia lekarz psychiatra dzieci i młodzieży, natomiast w przypadku np. rozpoznania afazji, zaświadczenie wypełnia neurolog. Wymienione dokumenty dostarcza rodzic w oryginalnej wersji, data ich nie powinna być starsza niż 30 dni. Następnie przy pomocy psychologa rodzic wypełnia wniosek o wydanie orzeczenia z uwagi na niepełnosprawność występującą u dziecka. W przeciągu tygodnia od wypełnienia dokumentu, zbiera się wcześniej powołany zespół orzekający w poradni w konkretnym terminie, o którym rodzic jest powiadomiony. Zespół składa się ze specjalistów, takich jak: psycholog, pedagog, lekarz, dyrektor placówki, itp. W czasie posiedzenia specjaliści omawiają, weryfikują dokumenty dziecka, wyniki badań, omawiają aktualne funkcjonowanie ucznia i z reguły podejmują decyzję o wydaniu orzeczenia z powodu konkretnej trudności. W przeciągu 7 dni od posiedzenia zespołu zostaje wydane orzeczenie prawnemu opiekunowi dziecka.
Tym samym podsumowując, do wypełnionego wniosku rodzice powinni załączyć opinię szkoły o uczniu. Rodzic/opiekun prawny lub dorosły uczeń występujący o orzeczenie, ma prawo uczestniczyć w posiedzeniu Zespołu Orzekającego podczas rozpatrywania jego sprawy.
Wnioskodawca jest informowany o terminie posiedzenia Zespołu, który wydaje orzeczenia (ewentualnie orzeczenia odmowne) w ciągu 7 dni od dnia rozpatrzenia.
Jakie mogą być rodzaje orzeczeń?
Są to orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na np.: niepełnosprawność intelektualną, autyzm dziecięcy, afazję, itp.
Są też orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego. Jak również orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania oraz orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych indywidualnych lub zespołowych.
Czy jest opinia WWRD?
WWRD, czyli wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, jest to forma pomocy dzieciom niepełnosprawnym oraz zagrożonym niepełnosprawnością i ich rodzicom. 4 kwietnia 2005 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu wydało rozporządzenie w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz. U. Nr 68, poz. 587). Dzięki temu rozporządzeniu wszystkie niepełnosprawne i zagrożone niepełnosprawnością dzieci mają możliwość otrzymania bezpłatnej, kompleksowej, profesjonalnej pomocy. Wczesnym wspomaganiem rozwoju są objęte dzieci niepełnosprawne od urodzenia, dzieci od momentu wykrycia u nich niepełnosprawności aż do podjęcia obowiązku szkolnego oraz dzieci zagrożone niepełnosprawnością.
Zajęcia organizowane w ramach wczesnego wspomagania mają na celu stymulowanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka oraz poprawę jego funkcjonowania. Są prowadzone w zależności od potrzeb dziecka przez wybranych specjalistów, m.in.: logopedę, psychologa, pedagoga, terapeutę SI. Wymiar godzin jest określony przepisami i wynosi od 4 do 8 godzin w miesiącu.
Co to oznacza: dziecko zagrożone niepełnosprawnością?
Termin dziecko zagrożone niepełnosprawnością oznacza dziecko z grupy wysokiego ryzyka ciążowo-porodowego, u którego lekarz stwierdza zagrożenie nieprawidłowym rozwojem, niepełnosprawnością lub upośledzeniem czynności fizycznych.
Termin dziecko niepełnosprawne oznacza dziecko, u którego lekarz stwierdził nieprawidłowy rozwój, wady wrodzone lub inne upośledzenia, posiadające orzeczenie w rozumieniu przepisów ustawy o rehabilitacji.
Co zrobić, by dziecko mogło uczęszczać na zajęcia z wczesnego wspomagania rozwoju?
Aby dziecko mogło być objęte zajęciami wczesnego wspomagania rozwoju, musi posiadać opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju.
Gdzie uzyskuje się opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju?
Opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju jest wydawana przez zespoły orzekające, działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym specjalistycznych. Należy się udać do poradni właściwej dla miejsca zameldowania lub właściwej dla przedszkola, którym się opiekuje. Pracownicy tych placówek poinformują co jest potrzebne, by starać się o wydanie opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju.
Co jest wymagane przy staraniu się o otrzymanie opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju?
Aby zespół orzekający, działający w danej poradni mógł rozpatrzyć, czy zachodzi potrzeba wydania ww. opinii, dziecko musi mieć wykonane badania psychologiczno-pedagogiczne oraz logopedyczne. Zostaną one wykonane w poradni psychologiczno-pedagogicznej (w poradni publicznej – nieodpłatnie). Dodatkowo, rodzice lub prawni opiekunowie dziecka muszą dostarczyć do poradni następujące dokumenty: zaświadczenie lekarskie na druku (otrzymanym w poradni), opinię przedszkola, jeśli dziecko uczęszcza do niego, wniosek rodziców o wydanie opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju (druk otrzymany w poradni).
Gdzie można realizować opinię WWRD?
Z taką opinią rodzice muszą udać się do placówki, która realizuje zajęcia w ramach wczesnego wspomagania rozwoju. Może to być m.in.: poradnia psychologiczno-pedagogiczna, przedszkole integracyjne, przedszkole ogólnodostępne, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, ośrodek rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczy, ośrodek wczesnej interwencji. W wybranej placówce można uzyskać szczegółowe informacje, jak będzie wyglądała organizacja zajęć w ramach wczesnego wspomagania rozwoju.
Czym się różni opinia od orzeczenia?
Zarówno opinie, jak i orzeczenia wydawane są przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne na wniosek rodziców/prawnych opiekunów lub na wniosek pełnoletniego ucznia.
Orzeczenia wydają zespoły orzekające, działające w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. W szkole najczęściej spotykamy się z orzeczeniami:
- o potrzebie kształcenia specjalnego – dla uczniów niepełnosprawnych (niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi), niedostosowanych społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
- o potrzebie indywidualnego nauczania lub o potrzebie indywidualnego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego – dla uczniów, którym stan zdrowia znacznie utrudnia bądź uniemożliwia uczęszczanie do szkoły/przedszkola,
- o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych – dla uczniów z niepełnosprawnością głęboką.
Co daje orzeczenie?
Rodzic może, ale nie musi (decyzja jest dobrowolna) złożyć orzeczenie w szkole, do której uczęszcza dziecko. Wszyscy specjaliści, wychowawca oraz nauczyciele uczący ucznia mają obowiązek zapoznać się z diagnozą i zaleceniami z orzeczenia. Na podstawie orzeczenia oraz wcześniej przeprowadzanej WOPFU (Wielospecjalistycznej Oceny Poziomu Funkcjonowania) zespół specjalistów oraz nauczycieli uczących dziecko opracowuje IPET, czyli Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny.
Rodzice mają prawo uczestniczyć w opracowywaniu, jak i nanoszeniu zmian do IPET-u oraz WOPFU, a także w spotkaniach zespołu. Ważne jest pisemne zawiadomienie rodzica o terminie każdego spotkania zespołu i umożliwienie rodzicowi uczestnictwa w nim.
Spotkania zespołu odbywają się nie rzadziej niż 2 razy w roku, a dyrektor jest odpowiedzialny za przekazanie rodzicowi kopii IPET-U oraz WOPFU.
Orzeczenie ma charakter administracyjny. Posiadając orzeczenie, placówka zobowiązana jest do realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu (jest to obligatoryjne i bezdyskusyjne), natomiast uczeń ma prawo:
- do specjalnej organizacji kształcenia w szkole z uwagi na swoją niepełnosprawność,
- mieć zapewnione niezbędne warunki do nauki, np. sprzęt rehabilitacyjny, odpowiednie środki dydaktyczne,
- zostać objęty zajęciami specjalistycznymi (rewalidacja, socjoterapia, zajęcia resocjalizacyjne),
- korzystać w pełni z życia szkolnego – placówka powinna zadbać o integrację niepełnosprawnego ucznia z pełnosprawnymi rówieśnikami.
Co ważne, rodzice mogą odwołać się w związku z wydanym orzeczeniem!
Natomiast opinie wydawane są po diagnozie dziecka w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Mogą być sporządzone przez zespół specjalistów poradni lub przez jednego specjalistę, np. psychologa lub pedagoga. Powód, dla którego dziecko zgłasza się do poradni powinien być ujęty we wniosku, który składa się w poradni. Zwykle dotyczy on trudności edukacyjnych dziecka.
Opinie, z którymi najczęściej spotkamy się w szkole dotyczą:
- specyficznych trudności w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia),
- dostosowania wymagań,
- odroczenia rozpoczęcia obowiązku szkolnego,
- objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu/szkole,
- zindywidualizowanej ścieżki kształcenia.
Z czym wiąże się posiadanie opinii?
Po odebraniu opinii z poradni rodzic może przedłożyć dokument w szkole, do której uczęszcza dziecko. Pamiętajmy jednak, że jest to prawo rodzica, nie obowiązek, w związku z tym rodzic może tego nie zrobić i zachować opinię dla siebie. Kiedy opinia jest w szkole, nauczyciele uczący ucznia, wychowawca oraz pedagog szkolny, u którego zwykle znajduje się dokument, zobligowani są do zapoznania się opinią. Najważniejsze jest tutaj zwrócenie uwagi na wskazówki dotyczące pracy z uczniem. Dla ucznia zostaje opracowany arkusz z dostosowaniem wymagań do indywidulnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych wraz z zalecanymi formami pomocy. Rodzic otrzymuje informację, z jakich form pomocy może skorzystać dziecko na terenie szkoły. Jeśli zgadza się na zaproponowane działania, podpisuje zgodę na poszczególne zajęcia, co tym samym uruchamia proces udzielenie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dziecku na terenie szkoły.
Ważne! Pamiętajmy, że opinia nie ma charakteru administracyjnego, czyli nie można się od niej odwołać (jest to zasadnicza różnica, w kontekście orzeczenia).
Po co zatem wydawana jest opinia?
Posiadając opinię uczeń może korzystać w szkole z pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a więc szeregu działań, które mają za zadanie ułatwić mu funkcjonowanie oraz poradzenie sobie z trudnościami. Zwykle w opinii znajdziemy następujące zalecane formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej:
- między innymi zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, dydaktyczno-wyrównawcze, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne,
- dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się poprzez:
- wydłużenie czasu przeznaczonego na czytanie i pisanie;
- nieocenianie poziomu poprawności ortograficznej;
- niedocenianie poziomu graficznego prac;
- pomoc w analizie złożonych instrukcji i poleceń, szczególnie tych wyrażonych na piśmie;
- częste przypominanie dyktowanego tekstu;
- uwzględnienie wpływu deficytów na naukę poszczególnych przedmiotów;
- dostosowanie warunków i form sprawdzianów i egzaminów zewnętrznych do indywidualnych potrzeb ucznia ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się.
Rodzaj pomocy uzależniony jest od tego, co znalazło się w opinii.
Dla jakich zaburzeń lub problemów ucznia mogą zostać wydane opinie i orzeczenia?
Spektrum problemów, z jakimi mogą zgłaszać się rodzice do poradni, jest szerokie: od problemów z nauką, poprzez zaburzenia rozwojowe, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania, problemy okresu dojrzewania, problemy adaptacyjne, konflikty w rodzinie, problemy z rozwojem mowy, uzdolnienia, wybór kierunku kształcenia, itd.
Jakie problemy dziecka powinny zwrócić uwagę rodzica i skłonić go do diagnozy w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej?
Właściwie trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, bo tak naprawdę każdego rodzica może niepokoić zupełnie inny aspekt w rozwoju jego dziecka. Ważnym jest skontaktowanie się z poradnią w celu umówienia się z psychologiem na wstępną konsultację w celu omówienia swoich obaw. Myślę, że po takim spotkaniu rodzic, przy wsparciu psychologa, może podjąć decyzję co dalej zrobić oraz jakie podjąć dalsze kroki.
Kiedy dziecko może mieć wydłużony czas na egzaminie?
W przypadku egzaminu ósmoklasisty, uczniowie uprawnieni, na podstawie opinii psychologicznej lub orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub zaświadczenia lekarskiego, mają przedłużony czas zdawania egzaminu: z języka polskiego do 180 min., z matematyki do 150 min., z języka obcego nowożytnego do 135 min.
W przypadku matury, jest to możliwe w określonych przypadkach. Dłuższy czas na maturze jest przywilejem dostępnym m.in. dla zdających z chorobami przewlekłymi, znajdującymi się w spektrum autyzmu oraz dla tych, którzy w ostatnich miesiącach doświadczyli jakiegoś traumatycznego doświadczenia.
Do kiedy trzeba złożyć dokumenty o wydłużenie czasu do egzaminu ósmoklasisty i do matury?
Przyjmuje się, że przypada to na początek roku szkolnego, zaś zazwyczaj ostateczny termin przypada na marzec i jest on ogłaszany prze CKE (Centralną Komisję Edukacyjną).
W jaki sposób można przyspieszyć badanie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej?
To zależy od sytuacji. Myślę, że jest to zasadne w przypadku starania się o uzyskanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania z uwagi na problemy zdrowotne, np. złamanie nogi, operacja, choroba onkologiczna, itp. Powyższe sytuacje wymagają często otrzymania takiego dokumentu w bardzo szybkim czasie, stąd nie zawsze jest konieczność przeprowadzania dziecku wszystkich badań w poradni, np. badania pedagogicznego. O tym, jakie należy przeprowadzić testy, decyduje dyrekcja wraz z psychologiem diagnozującym dziecko. Ponadto, uczeń z uwagi na swoje dolegliwości zdrowotne często nie jest fizycznie w stanie dojechać do poradni. Stąd, w tak wyjątkowych sytuacjach, nie zawsze zasadne jest posiedzenie zespołu orzekającego.
Jakie dokumenty warto przygotować przed pierwszą wizytą w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej?
Jeśli dziecko było wcześniej badane przez specjalistów w innej poradni, czy przez lekarzy, to rodzice lub prawni opiekunowie powinni przynieść otrzymane informacje o przebiegu spotkań, wynikach badań testowych, opinie z placówki edukacyjnej, zaświadczenia lekarskie na wyznaczoną konsultację z psychologiem. Znaczącymi dokumentami, które również mogłyby być wnoszące w proces diagnozy są świadectwa szkolne (np. ostatnie dwa), ważne dokumenty z sądu np. rodzinnego.
Czy orzeczenia i opinie wydawane są na określony czas? Kiedy powinna nastąpić weryfikacja i przez kogo?
Tak, zarówno opinie, jak również orzeczenie wydaje się czasowo. O tym decyduje zespół orzekający w poradni. Informacja o czasie ważności orzeczenia widoczna jest na pierwszej stronie dokumentu (najczęściej ostatnia linijka).
W przypadku orzeczenia istotnym jest rozpoznana trudność dziecka i na podstawie tej informacji zespół orzekający podejmuje decyzję na jaki okres wydany jest dokument, np. z uwagi na spektrum autyzmu przebiega to następująco:
- orzeczenie do końca edukacji przedszkolnej;
- na okres edukacji wczesnoszkolnej (klasy 1-3);
- na okres klas 4-8;
- szkoła ponadpodstawowa (LO, technikum, szkoła branżowa).
W przypadku opinii o WWRD taki dokument przysługuje jedynie dzieciom od rozpoznania konkretnej niepełnosprawności do końca edukacji przedszkolnej.
