We współczesnym świecie kultura żywieniowa i społeczny nacisk na „czystą” i „zdrową” żywność, zdrową dietę i styl życia zdobywa coraz większą popularność. Jednakże, wraz z tą tendencją rośnie także ryzyko pojawienia się nowych, niekoniecznie korzystnych, obsesji żywieniowych. Jednym z takich zaburzeń jest ortoreksja, stosunkowo niedawno zidentyfikowane i dotychczas niesklasyfikowane zaburzenie, które może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia i funkcjonowania jednostki.
Czym jest ortoreksja?
Ortoreksja, co dosłownie tłumaczone oznacza „poprawne jedzenie”, odnosi się do obsesyjnej i patologicznej skłonności do spożywania żywności uważanej za zdrową i właściwą. Osoby dotknięte tym zaburzeniem stopniowo eliminują kolejne produkty z diety, uznając je za niezdrowe lub niewłaściwie przygotowane. Skupiają się na jakości i składzie żywności, często rezygnując z całych grup produktów, takich jak nabiał, mięso czy ryby. Taka ekstremalna restrykcja może prowadzić do poważnych niedoborów składników odżywczych i wyniszczenia organizmu.
Objawy i diagnoza
Objawy ortoreksji obejmują podział jedzenia na „dobre i zdrowe” oraz „złe i niezdrowe”, rytualizowane formy przygotowywania posiłków oraz stopniową restrykcję dietetyczną. W miarę rozwoju zaburzenia, dieta staje się coraz bardziej restrykcyjna, a spożycie produktów uznanych za niezdrowe może prowadzić do poczucia winy, kary, czy narastających obaw przed chorobami.
Diagnoza ortoreksji opiera się na metodach kwestionariuszowych, takich jak Bratman’s Orthorexia Test (BOT), ORTO-15, Eating Habits Questionnaire (EHQ), Dusseldorf Orthorexia Scale (DOS), Barcelona Orthorexia Scale (BOS). Wciąż jednak brakuje spójnych kryteriów diagnostycznych, co utrudnia pełne zrozumienie tego zaburzenia.
Czynniki ryzyka i terapia
Ortoreksję można łączyć z mechanizmami typowymi dla innych zaburzeń odżywiania oraz zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Czynniki ryzyka obejmują patologiczny perfekcjonizm, obsesyjność, nadopiekuńczość rodziców, zaburzoną autonomię, a także występowanie chorób, które wymagają zmiany nawyków żywieniowych.
Leczenie ortoreksji polega na przywróceniu lub wprowadzeniu racjonalnej diety oraz pracą nad motywacją do terapii. W przypadku, gdy pacjent nie jest w stanie zaakceptować proponowanej diety, psychoterapia zarówno indywidualna, jak i grupowa, może okazać się skutecznym rozwiązaniem. Psychoterapia poznawczo-behawioralna, która integruje elementy charakterystyczne dla terapii zaburzeń odżywiania wraz z technikami ekspozycji i powstrzymania reakcji jest obiecującą opcją.
Podsumowanie
Ortoreksja to nowe zaburzenie, które dotyka coraz większej liczby osób wskutek wzrastającej popularności zdrowego stylu życia. Choć brakuje jeszcze spójnych kryteriów diagnostycznych, to obsesyjne dążenie do zdrowego żywienia może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i społecznych. Właściwa diagnoza oraz terapia stanowią klucz do pomocy osobom cierpiącym na ortoreksję i przywrócenia im zdrowego i zrównoważonego podejścia do żywienia.
