Bycie rodzicem to jedno z największych wyzwań w życiu. Chcemy dla naszych dzieci jak najlepiej, zapewnić im szczęśliwe dzieciństwo i solidne podstawy na przyszłość. Jednak wychowywanie dziecka to nie tylko miłość i troska, ale także umiejętność radzenia sobie z różnymi sytuacjami, które pojawiają się na naszej drodze. Współczesny świat stawia przed rodzicami coraz większe wymagania, a problemy, z którymi borykają się dzieci, są coraz bardziej złożone.
W takiej sytuacji niezwykle pomocna może okazać się psychoedukacja dla rodziców. To proces edukacyjny, który ma na celu wyposażyć rodziców w wiedzę i umiejętności potrzebne do skutecznego wsparcia swoich dzieci. Dzięki psychoedukacji rodzice mogą lepiej zrozumieć zachowania swojego dziecka, nauczyć się rozpoznawać sygnały świadczące o potrzebie pomocy oraz zdobyć narzędzia, które pozwolą im skutecznie reagować na pojawiające się trudności.
W wywiadzie psycholożka, Ewelina Rogalska, przybliża czym jest psychoedukacja rodziców, jakie korzyści niesie ze sobą oraz dla kogo jest przeznaczona. Odpowiada również na pytania dotyczące przebiegu zajęć, poruszanych tematów oraz kosztów uczestnictwa. Zapraszamy do lektury!
Czym jest psychoedukacja rodziców?
Psychoedukacja jest metodą psychologiczną, stosowaną w terapii. Ma na celu pełne zaangażowanie rodziców. Psychoedukacja wzmacnia ich pozycję w relacji z dzieckiem i promuje ich większą autonomię, dostarczając informacji o stanie choroby dziecka. Dzięki zdobytej wiedzy na temat trudności napotykanych w życiu, możliwe jest zmniejszenie poczucia lęku oraz znalezienie dogodnych rozwiązań.
Czy psychoedukacja staje się u nas popularna? Bo przecież nie każdy problem od razu wymaga terapii.
Zdecydowanie tak. Psychoedukacja jest zalecana w wielu chorobach i jest stosowana przez różnych specjalistów, nie tylko w ramach terapii psychologicznej.
Jakie problemy mogą, czy powinny być zaopiekowanie psychoedukacją rodziców?
Do grupy takich problemów, czy zaburzeń należą zdecydowanie nadpobudliwość psychoruchowa i zaburzenia koncentracji, jak również zaburzenia internalizacyjne: lęk, depresja. To będą również zespół Aspergera, autyzm „wysokofunkcjonujący”, zagrożenie niedostosowaniem społecznym, zaburzenia opozycyjno-buntownicze, niedojrzałość emocjonalna oraz trudności w nawiązywaniu relacji i trudności w radzeniu sobie ze stresem, złością, strachem.
To mogą być również takie problemy, jak perfekcjonizm, zachowania kompulsywne, niska motywacja do działania, zaniżone poczucie własnej wartości, trudności z radzeniem sobie ze stresem szkolnym, zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju oraz zaburzenia odżywiania.
Do kogo się zgłosić na psychoedukację?
Warto zgłosić się do psychologa, psychoterapeuty oraz lekarza jeśli włączona jest farmakologia dla danego przypadku.
Przychodzą rodzice z dzieckiem do psychoterapeuty. Z kim będzie przede wszystkim pracował: z dzieckiem czy z rodzicami?
Zwykle współpraca polega na tym, że na pierwszym spotkaniu rodzice przedstawiają terapeucie z jakim problemem się zgłaszają. W pierwszej kolejności terapeuta przeprowadza wywiad z rodzicami. Natomiast na następne spotkanie zapraszane jest dziecko. Psychoterapeuta skupia się wtedy na pracy z nim. Natomiast jeśli problem leży po stronie rodziców, zaleca konsultacje dla rodziców.
Jak wygląda psychoedukacja rodziców? To seria spotkań, zadań, wytycznych? Czy psychoedukację powinni przejść obydwoje rodzice? Czy są to indywidualne spotkania, czy grupowe?
Psychoedukacja rodziców to nie tylko technika, lecz i postawa klinicysty, nastawiona na wzmocnienie rodziców dziecka i uczynienie ich współodpowiedzialnymi za proces leczenia. Głównym celem jest stworzenie ambitniejszego programu leczenia, uwzględniającego: zwiększoną świadomość choroby i wpływu na jej przebieg oraz pomoc rodzicom w adaptacji do niej. O liczbie spotkań świadczą osiągane efekty współpracy rodziców z terapeutą. Zwykle są to spotkania wspólnie organizowane dla rodziców. Oczywiście istnieje możliwość indywidualnych spotkań, jeśli sytuacja tego wymaga, bądź jeden z rodziców nie wyraża zgody na uczestnictwo w obecności drugiego rodzica. Natomiast co ważne, psychoedukację powinni przejść obydwoje rodzice. Bywają jednak wyjątki. W sytuacji kiedy rodzice nie sprawują wspólnie opieki, bądź jeden z rodziców ma odebrane prawa rodzicielskie, wówczas psychoedukacja służy tylko dla rodzica sprawującego prawnie opiekę nad dzieckiem.
Jakie tematy są poruszane podczas spotkań psychoedukacyjnych?
Tematami najczęściej poruszanymi podczas spotkań psychoedukacyjnych są problemy związane z koncentracją uwagi, nadruchliwością wśród dzieci, problemy z radzeniem sobie ze złością, konflikty w relacjach między dzieckiem a rodzicem. Często są to problemy dotyczące zaburzeń eksternalizacyjnych, tj. nadaktywność i impulsywność, agresja bezpośrednia. Są to również częste problemy wynikające z uwarunkowań środowiskowych, tj. reakcja adaptacyjna, związana z sytuacją rodzinną, reakcja adaptacyjna, związana z sytuacją w szkole lub przedszkolu, reakcja związana ze stanem choroby. Tematem, również bardzo często poruszanym na sesjach wsparcia, jest temat dotyczący samouszkodzeń wśród dzieci i młodzieży. Na spotkaniach psychoedukacyjnych poruszane są zagadnienia związane z zaburzeniami psychicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem tych najcięższych, przebiegających przewlekle, często nawracających (np. depresja, zaburzenie afektywne dwubiegunowe, zaburzenia lękowe, a ostatnio także – anoreksja i inne zaburzenia odżywania).
Jakie narzędzia i strategie są przekazywane rodzicom, aby mogli lepiej wspierać swoje dzieci?
Psychoedukacja ma na celu przekazywanie wiedzy na temat zmian i wyzwań rozwojowych. Dzięki zdobytej wiedzy na temat typowych trudności tego okresu możliwe jest zmniejszenie uczucia lęku i odzyskanie większej kontroli nad sobą i swoim życiem.
Jakie są cele oddziaływań psychoedukacyjnych?
Głównymi celami spotkań są między innymi: zmiana nastawień i przekonań uczestników nt. problemu, identyfikacja i eksploracja uczuć związanych z problemem, rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów, jak również rozwijanie umiejętności interwencji kryzysowej.
Czy równolegle dziecko również przechodzi terapię?
Oddziaływania psychoedukacyjne mogą być realizowane w postaci spotkań indywidualnych z pacjentem lub rodziną, albo mieć charakter zorganizowanej pracy grupowej.
Jakie są cechy efektywnej psychoedukacji?
Efektywna psychoedukacja zapewnia przede wszystkim konkretne informacje o danym problemie. Oferuje praktyczne strategie w celu uzyskania zmiany zachowań, podnosi samoocenę poprzez uzyskanie dostępu do zasobów, umożliwiających zadbanie o swoje potrzeby, zwiększa odporność na stres poprzez nabycie nowych umiejętności radzenia sobie i rozwiązywania problemów, zapoznaje uczestników z nowym (profesjonalnym) językiem, pozwalającym lepiej rozumieć zagadnienia związane z danym problemem.
Psychoedukacja ma na celu przekazywanie wiedzy na temat zmian i wyzwań rozwojowych. Dzięki zdobytej wiedzy na temat typowych trudności tego okresu, możliwe jest zmniejszenie uczucia lęku i odzyskanie większej kontroli nad sobą i swoim życiem.
Jakie są koszty uczestnictwa w takich programach i czy istnieje możliwość uzyskania dofinansowania?
Psychoedukacja w Poradniach Centrum CBT odbywa się w ramach usług NFZ. Jest to forma bezpłatna. Istnieją również możliwości zapisania się na sesje wsparcia w ramach usług komercyjnych.
Jakie są największe wyzwania w zakresie psychoedukacji rodziców w Polsce?
Największe wyzwania pojawią się ze względu na zjawiska zachodzące w społeczeństwie: rasizm, seksizm, stereotypy, np. związane z wiekiem, homofobią, konsumpcjonizmem oraz ubóstwem.
Kolejnym wyzwaniem w zakresie psychoedukacji rodziców są procesy dotyczące społeczności, takie jak: zanik więzi ze społecznością, dłuższy czas pracy, oddziaływanie dalszej rodziny i wzorce emocjonalne obowiązujące w dalszej rodzinie.
Wyzwaniem również może być wpływ najbliższej rodziny: przemoc, uzależnienia, depresja, bądź inne zaburzenie psychiczne jednego z rodziców.
Jakie są najczęstsze mity na temat psychoedukacji rodziców?
Według mnie najczęstszym mitem na ten temat jest myślenie, że wyniki psychoedukacji są natychmiastowe. A w tym wypadku bardzo ważny jest proces i sumienne reagowanie na wskazówki i zalecenie terapeuty. Ważne jest to, aby te wskazówki wdrażać w środowisku domowym dziecka, nawet po zakończeniu terapii ze specjalistą.
Jak można zachęcić rodziców do uczestnictwa w programach psychoedukacyjnych?
Właściwie przeprowadzona psychoedukacja wiąże się z wieloma pozytywnymi skutkami. Umożliwia zdobycie rzetelnej wiedzy o problemie i pomaga go zrozumieć. Rodzice nie muszą poszukiwać informacji na własną rękę, często z niesprawdzonych źródeł. Obalane są mity związane z danym tematem. Dodatkowo, wiedza o tym, co nam dolega i jak możemy radzić sobie z problemem, zwiększa poczucie kontroli oraz zmniejsza niepokój i lęk. Zdobycie nowych umiejętności oraz nauka rozwiązywania problemów sprzyjają efektywnemu radzeniu sobie ze stresem w codziennym życiu rodziny.
