Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa), obok jadłowstrętu psychicznego (anorexia nervosa), jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń odżywania. Takie zaburzenia mogą prowadzić do wychudzenia i wyniszczenia organizmu, bądź do nadwagi i otyłości. Mogą być również przyczyną groźnych dla życia zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, jak chociażby zmian w narządach, zaburzeń elektrolitowych, czy zaburzeń nawodnienia organizmu. Co istotne, zbyt późno rozpoczęte leczenie sprawia, że terapia okazuje się skuteczna tylko u 20 – 25% pacjentów.
Żarłoczność psychiczna występuje u ok. 1% populacji nastolatek i młodych kobiet. Natomiast postaci nietypowe, które nie spełniają wszystkich kryteriów diagnostycznych, występują ponad trzykrotnie częściej. Bulimia rzadko rozpoczyna się przed okresem dojrzewania, a stosunek chorujących dziewczynek do chłopców wynosi aż 30:1. Przy czym u chłopców objawy pojawiają się zwykle później niż u dziewczynek. Co istotne, istnieją przesłanki wskazujące na to, że zwiększa się zapadalność na tego typu zaburzenia odżywiania.
Chorzy na bulimię często skutecznie ukrywają swoje objawy przez wiele lat. Wszelkie dłużej utrzymujące się problemy związane ze sposobem odżywiania oraz zaburzenia w stanie odżywienia (wyniszczenie, otyłość) powinny być jak najszybciej zdiagnozowane.
Jak w każdej chorobie, również w przypadku zaburzeń odżywiania, nie do przecenienia jest szybkie rozpoznanie problemu oraz podjęcie odpowiedniej terapii. W przypadku bulimii – lepsze rokowanie dotyczy osób, które wcześnie podjęły leczenie. Przy późno rozpoczętym leczeniu terapia okazuje się skuteczna tylko u 20 – 25% pacjentów.
Objawy bulimii
Objawy tej choroby pojawiają się zwykle u dziewcząt i młodych kobiet, które wcześniej nieskutecznie próbowały odchudzać się stosując różne diety, i u których w wielu przypadkach wystąpiły uprzednio objawy jadłowstrętu psychicznego, czyli anoreksji (w 30 – 50% przypadków). W trakcie odchudzania pojawiają się u nich uporczywe myśli o jedzeniu, silne pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia i napady niekontrolowanego jedzenia, czyli napady żarłoczności, napady bulimiczne.
Podczas napadów bulimicznych taka osoba w krótkim czasie, najczęściej w samotności, pochłania nieadekwatnie duże (w porównaniu z normalnymi posiłkami) ilości jedzenia. Kaloryczność spożytego podczas napadu pożywienia sięga od kilkuset do kilku tysięcy kilokalorii, a w skrajnych przypadkach wielokrotnie przekracza dobowe zapotrzebowanie kaloryczne.
Napady bulimiczne – czym są i jak się kończą?
Napady bulimiczne lub prowokowanie wymiotów mogą mieć związek z nadmiernym stresem i przeżywaniem napięcia lub nieprzyjemnych uczuć.
Niektóre osoby gromadzą pożywienie przed napadem żarłoczności, aby później spożyć je w ukryciu. Inne jedzą chaotycznie, co popadnie. Spożywane podczas napadu produkty są zwykle wysokokaloryczne, często nie są dobrane smakowo. Czasami osoba chora specjalnie zajada się produktami, które jej szkodzą, np. słodycze, po których łatwiej sprowokować wymioty, produkty mleczne, na które jest uczulona, itp. Podczas napadu objadania się osoba chora ma poczucie braku kontroli nad tym, co i ile zjada. Po napadzie żarłoczności pojawiają się poczucie winy i lęk przed przyrostem masy ciała. Jednocześnie chora/y odczuwa ulgę w związku z pozbyciem się napięcia lub innych nieprzyjemnych uczuć (osamotnienia, smutku, pustki, złości), które poprzedzają napad.
W związku z obawą przytycia, po napadzie chorzy stosują jedną lub kilka metod, które mają zapobiec przyrostowi wagi. Najczęściej stosowanymi metodami kompensacyjnymi są:
- prowokowanie wymiotów,
- intensywne ćwiczenia fizyczne,
- głodówka,
- nadużywanie środków przeczyszczających,
- nadużywanie środków moczopędnych i przyśpieszających przemianę
A w celu zmniejszenia apetytu osoba chora może stosować środki hamujące łaknienie. Chorzy na cukrzycę mogą ograniczać dawki przyjmowanej insuliny.
Lęk przed przytyciem i zaburzony obraz własnego ciała
Osoby chore na bulimię przejawiają silny lęk przed przytyciem oraz są nadmiernie skoncentrowane na figurze, rozmiarach i masie ciała. Podobnie jak w anoreksji mają zaburzony obraz własnego ciała, czyli mimo, że mają szczupłą sylwetkę, uważają siebie za osoby otyłe.
Masa ciała w bulimii może mieścić się w granicach normy, jak również osoba chora może mieć nadwagę lub otyłość, może również doprowadzać się do wychudzenia. Charakterystyczne są duże fluktuacje masy ciała, co u części nastolatek powoduje zaburzenia miesiączkowania.
Podczas spotkań ze znajomi osoby chore na bulimię najczęściej deklarują, że są na diecie, unikają jedzenia w towarzystwie, nie jedzą pokarmów, których kaloryczności nie znają. Chorzy na bulimię często mają obniżoną samoocenę, objawy depresyjne i lękowe. Może występować u nich labilność emocjonalna, z tendencją do drażliwości. Niektórzy chorzy w momentach napięcia i nieradzenia sobie z emocjami mogą dokonywać samouszkodzeń.
W relacjach społecznych mogą być wycofani (podobnie jak chorzy na jadłowstręt psychiczny) lub przeciwnie mogą łatwo nawiązywać kontakty i przejawiać dużą aktywność towarzyską. Częstym problemem osób chorych na bulimię jest trudność w utrzymaniu stałych przyjaźni, w sytuacji gdy pojawiają się jakieś problemy we wzajemnych relacjach.
Chorzy na bulimię, w przeciwieństwie do chorych na jadłowstręt psychiczny, czują się chorzy, jednak bardzo często przez wiele lat ukrywają swoje objawy przed otoczeniem z powodu wstydu przeżywanego w związku z chorobą. Często zgłaszają się w celu podjęcia leczenia dopiero jako dorosłe osoby.
Trudność w rozpoznaniu bulimii
W przypadku nastolatków dostrzeżenie przez otoczenie problemu zdrowotnego w postaci bulimii może być trudne, ponieważ większość chorych wygląda całkiem zdrowo. Niepokój mogą wzbudzić osoby, które są znacznie wychudzone, lub u których w wyniku stosowanych praktyk (częste prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających) pojawiają się powikłania somatyczne (odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, przejawiające się np. omdleniami i zasłabnięciami, napadami drgawek, zaburzeniami rytmu serca, drętwieniem, mrowieniem rąk i nóg, osłabieniem mięśni, bolesnymi skurczami mięśni), uszkodzenie szkliwa zębów.
W skrajnych przypadkach chory może wymagać pilnej pomocy lekarskiej z powodu silnych bólów brzucha, które mogą być przejawem poważnych powikłań choroby.
Przyczyny bulimii
W przypadku żarłoczności psychicznej, podobnie jak przy innych zaburzeniach odżywiania, trudno jest wskazać jeden dominujący czynnik, który odpowiada za tę chorobę. Przyczyny są złożone. Wśród czynników predysponujących wymienia się czynniki indywidualne, rodzinne i społeczno-kulturowe. Do najczęściej wymienianych należą:
- chęć osiągnięcia wymarzonej sylwetki,
- niska samoocena i brak akceptacji samego siebie,
- nadmierne koncentrowanie się na tym, ile waży dana osoba – najpierw przez rodziców, a później przez otoczenie, rówieśników, znajomych,
- depresja, uczucie niepokoju i lęku.
Leczenie bulimii
Podobnie jak w jadłowstręcie psychicznym, ważna jest jak najszybsza reakcja otoczenia, gdy zauważa ono problem, i podjęcie jak najszybciej kompleksowego leczenia, które obejmuje opiekę medyczną i terapeutyczną. Najczęściej leczenie bulimii odbywa się w trybie ambulatoryjnym, jednak w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie w szpitalu.
W leczeniu bulimii ważna jest terapia indywidualna oraz terapia rodzinna. W zależności od wskazań może być również zalecona terapia grupowa. Częściej niż w przypadku jadłowstrętu psychicznego pacjent otrzymuje leki (zazwyczaj przeciwdepresyjne), które w początkowym okresie leczenia mogą pozwolić na zmniejszenie częstotliwości napadów bulimicznych oraz mają wpływ na poprawę nastroju.
Duże znaczenie w opanowaniu napadów bulimicznych ma regularne spożywanie posiłków (w odstępach ok. 3-godzinnych). Oznacza to, że chora osoba powinna zjadać 5-6 posiłków dziennie. Pomocne w pohamowaniu się przed wystąpieniem napadu lub powstrzymaniem się przed zastosowaniem metod kompensacyjnych jest tzw. „wyjście z ukrycia” i korzystanie przez osobę chorą z pomocy bliskich osób i przyjaciół w pokonywaniu objawów.
Gdzie szukać pomocy?
W placówkach Centrum CBT zajmujemy się leczeniem bulimii i innych zaburzeń odżywiania. W procesie leczenia bazujemy na współpracy specjalistów, w tym lekarza psychiatry oraz psychoterapeutów, a także rodziny chorego. Zapraszamy do kontaktu z naszymi placówkami!
