Zaburzenia ze spektrum autyzmu (z ang. ASD – Autism Spectrum Disorder) to grupa zróżnicowanych zaburzeń neurorozwojowych, do których zaliczane są również specyficzne trudności szkolne oraz specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji ruchowych u dzieci. Zaburzenia te charakteryzują się brakiem odpowiednich dla wieku umiejętności, uwarunkowanych dojrzewaniem mózgu. Zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą przybierać różne formy, od łagodniejszych, zbliżonych obrazem klinicznym do zespołu Aspergera, po głębokie, gdy dziecko niemal nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem i wymaga stałej opieki. I tu pojawiają się pytania, czy spektrum autyzmu jest zaburzeniem wieku dziecięcego i nastoletniego? Czy osoba dorosła nie zmaga się z podobnymi zaburzeniami, a tym samym, czy z autyzmu się wyrasta, tak jak wyrasta się z nastoletniego buntu?
Charakterystyka zaburzeń ze spektrum autyzmu
Objawy najczęściej występują od wczesnego dzieciństwa, chociaż nie muszą być w pełni wyrażone i zauważone. Niekiedy trudności dziecka stają się wyraźne dopiero w późniejszych latach, np. w czasie kontaktu z rówieśnikami w przedszkolu lub w okresie rozwoju myślenia abstrakcyjnego. Pojawiające się problemy ograniczają lub pogarszają codzienne funkcjonowanie osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Dlatego bardzo duże znaczenie ma odpowiednio przeprowadzona diagnoza, gdyż wczesne rozpoznanie objawów takich zaburzeń i podjęcie intensywnych działań terapeutycznych, wpływa pozytywnie na codzienne funkcjonowanie, skutkując lepszą jakością życia w przyszłości.
A jak to jest z autyzmem w dorosłości?
Obecne badania i wiedza sugerują, że osoby z autyzmem w tradycyjnym sensie tego słowa nie wyrastają, ponieważ autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, które wpływa na sposób, w jaki osoba odbiera informacje, komunikuje się i nawiązuje relacje z innymi.
Jednak w wielu przypadkach można zaobserwować zmniejszenie nasilenia objawów, dzięki odpowiedniej opiece medycznej, co pozwala osobie lepiej radzić sobie w życiu codziennym.
Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) i odpowiednia opieka
Jednym z kluczowych aspektów jest zapewnienie jak największej liczbie osób odpowiedniej diagnozy i wsparcia. Nie chodzi tu tylko o diagnozę autyzmu jako taką, ale o umożliwienie dostępu do adekwatnej opieki medycznej, terapeutycznej i pedagogicznej. W ten sposób można znacznie poprawić jakość życia osób z autyzmem, pomóc im lepiej radzić sobie z wyzwaniami, które niesie ten stan oraz zminimalizować negatywne skutki objawów.
Diagnoza ASD może być trudna ze względu na szeroki zakres objawów i ich nasilenie. Dzieci z ASD są często diagnozowane w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, ale diagnoza może być również stawiana u dorosłych, którzy doświadczają trudności adaptacyjnych i innych problemów zdrowotnych. Warto podkreślić, że niektóre osoby ze spektrum autyzmu mogą mieć cechy charakterystyczne dla ASD, ale nie spełniają one wszystkich kryteriów diagnostycznych.
Modyfikacje i wsparcie, a nie „wyleczenie”
Ważne jest zrozumienie, że nie chodzi o „wyleczenie” osoby z autyzmu, ale o pomoc w zminimalizowaniu przeszkód, jakie może on stwarzać w życiu codziennym. Wspomaganie pacjentów polega na dostosowaniu otoczenia, edukacji i terapii, aby jak najlepiej wspierać indywidualne potrzeby osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Poprzez takie działania, osoby z ASD mogą lepiej funkcjonować i rozwijać swoje umiejętności.
Można wyleczyć pacjenta z depresji, z objawów lękowych i z wielu innych zaburzeń, natomiast zaburzenia neurorozwojowe są po prostu innym sposobem odczytywania świata. Oczywiście możemy go modyfikować, ale ta modyfikacja też jest ograniczona. To znaczy możemy doprowadzić do tego, że otoczenie będzie tak sformułowane, czy będzie tak ustawione, tak zorganizowane, że człowiek mimo objawów autystycznych, będzie dość dobrze sobie radził, np. poprzez stworzenie takich scenariuszy, jak zachować się w sytuacjach społecznych. Będzie się uczył po czym może rozpoznać, jak ktoś się czuje, po czym może rozpoznać, jakie są czyjeś potrzeby, jak czytać dane sytuacje społeczne.
To, co jest istotne, to to, że rzeczywiście autyzm może mniej przeszkadzać w życiu dorosłym, ale osoba w spektrum nigdy nie będzie to osoba, która tak samo elastycznie będzie odczytywała emocje innych. Osoba taka będzie dobrze funkcjonowała wtedy, kiedy będzie do tego przygotowana, kiedy będzie miała scenariusz.
Modyfikacja, którą daje leczenie, którą daje terapia, ma swoje granice. Osoba, która jest w spektrum, zawsze będzie w spektrum. Niemniej jednak te objawy mogą nie przeszkadzać jej w życiu tak bardzo, jak wtedy, kiedy tej opieki byłaby pozbawiona. A więc jest to kwestia stworzenia optymalnego środowiska, znalezienia optymalnego sposobu na życie, żeby te objawy jak najmniej przeszkadzały w codziennym funkcjonowaniu. Najważniejsze jest to, żeby znaleźć swój obszar i znaleźć to miejsce, gdzie objawy będą jak najmniej przeszkadzały, czy ograniczały rozwój.
Nieustanny rozwój i uczenie się
Osoby z autyzmem całe życie mogą pozostawać pod opieką lekarzy, terapeutów i pedagogów, którzy pomagają im w różnych obszarach życia. Niekiedy mogą zdobyć pewne umiejętności społeczne, które sprawiają, że stają się bardziej samodzielne i skuteczne w komunikacji z innymi, ale wciąż pozostaną w spektrum autyzmu. Ważne jest, aby zrozumieć, że autyzm nie jest coś, z czym można się „wyrosnąć”, ale jest częścią tożsamości danej osoby.
Wspieranie osób z ASD
Osoby z ASD wymagają wsparcia w różnych obszarach życia, w zależności od swoich indywidualnych potrzeb. Odpowiednie programy terapeutyczne, takie jak terapia behawioralna czy logopedyczna, mogą pomóc w rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych i społecznych. Edukacja w środowiskach przystosowanych do potrzeb osób z ASD również może być kluczowa dla ich rozwoju.
Podsumowanie
Spektrum autyzmu obejmuje różnorodne objawy i poziomy funkcjonowania, przez co jest często wyzwaniem w diagnozie. Osoby z autyzmem wymagają specjalistycznej opieki, ale dzięki odpowiedniemu wsparciu mogą lepiej radzić sobie z trudnościami i prowadzić bardziej zrównoważone życie. Autyzm nie jest jednak stanem, z którego można wyrosnąć, ponieważ jest to integralna część tożsamości danej osoby. Ważne jest zrozumienie i akceptacja osób z autyzmem, wspieranie ich w rozwijaniu unikalnych umiejętności i pomaganie im w dostosowaniu się do otoczenia.
