Uczeń z ADHD w szkole-1

Początkowo największym wyzwaniem w pracy z uczniem z ADHD jest umiejętność rozróżniania objawów od celowych zachowań niepożądanych. Nie wszystkie objawy lub zachowania jesteśmy w stanie zredukować czy obłożyć naszą pomocą. Czasami lepszą – także dla dorosłej osoby– jest metoda akceptowania i nie zauważania objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ale także innych drobnych trudnych zachowań). Nie da się zapanować nad wszystkimi objawami. Warto więc pracować nad tymi, które rzeczywiście utrudniają funkcjonowanie ucznia i jednocześnie zastosować udogodnienia inaczej „protezy” lub „okulary” na zachowania, które ułatwią dziecku uczestniczenie w lekcji.

Wbrew powszechnemu przekonaniu, że najlepiej się skupiamy, siedząc, uczeń z ADHD często musi bawić się jakimś przedmiotem, machać nogami lub kręcić się, by w ogóle mógł się skoncentrować na słuchaniu, tego co się do niego mówi. Ważne jest to, by pamiętać, że sytuacja, w której upominane dziecko skupia się na tym, by siedzieć nieruchomo, oznacza, że zazwyczaj nie może skoncentrować się na wykonywaniu innych czynności, np. pisaniu na lekcji. Pracę nad nadruchliwością można porównać do regulacji rzeki. Nie możemy postawić tamy, która na zawsze zapobiegnie płynięciu wody do morza. Natomiast możemy stosować różnego rodzaju działania pomagające wyregulować jej nurt. Nie da się jej zatrzymać, ale można uczynić jak najbardziej bezpieczną i jak najbardziej przewidywalną. Podstawą dostosowań związanych z nadruchliwością jest zaakceptowanie tego, że dziecko musi się ruszać i stworzenie takiej sytuacji, w której to jego chodzenie nie przeszkadza w funkcjonowaniu otoczenia. Znacznym obszarem trudności ucznia z DHD są zachowania wynikające z impulsywności. Wyniki badań wskazują na niską skuteczność programów terapeutycznych, mających na celu naukę panowania nad własną impulsywnością, ponieważ jest ona ściśle związana ze specyfiką pracy układu nerwowego i aby móc zmienić swoje zachowanie, trzeba o tym pamiętać, a więc nie być impulsywnym.

Najczęstsze trudności i problemy dotyczące nauki w klasie i poza nią obejmują:

Trudności spowodowane kłopotami z koncentracją, uczeń z ADHD:

  • bez częstego przypominania zapomina, co miał robić,
  • ma trudności z utrzymywaniem uwagi na wykonywanych zadaniach, skoncentrowaniem się na szczegółach wykonywanych czynności, ignorowaniem dodatkowych bodźców, które nie są związane z celem wykonywanego zadania,
  • ma trudności ze stosowaniem się do instrukcji, poleceń i trudności z kończeniem zadań, dziecko we właściwym momencie nie jest w stanie przypomnieć sobie zasad, mimo że zna reguły i chce się do nich stosować,
  • trudności z organizacją pracy, planowaniem, dotrzymywaniem terminów oddawania, prac, na przykład nie potrafi ani zaplanować, ani rozplanować prac pisemnych
  • na klasówkach popełnia „głupie błędy” – z powodu których jego ocena jest o 30 – 40 % gorsza, na przykład błędy w obliczeniach z powodu niezwracania uwagi na znaki działań czy na znaki dziesiętne (100,02 czy 1000,2) itp.
  • nie czyta treści zadań lub poleceń do końca, ma olbrzymie kłopoty z samodzielnym wykonaniem złożonych poleceń lub zadań z treścią
  • wolno pisze, ma trudności z konstruowaniem dłuższych wypowiedzi pisemnych, stara się napisać zadaną pracę w jak najmniejszej liczbie słów, uczniowie z zaburzeniami uwagi piszą 2 – 3 razy wolniej niż dzieci w ich wieku,
  • ma trudności w utrzymaniu skupienia w trakcie czytania trudnego czy nudnego tekstu – konsekwencją tego jest gubienie lub przekręcanie słów, przeoczanie istotnych szczegółów, czytanie bez zrozumienia
  • zapomina o czym czyta i musi o robić ponownie
  •  często gubi lub zapomina o przyniesieniu rzeczy niezbędnych do pracy, aktywności czy innych zajęć,
  • problemem nie jest to, że dziecko niewłaściwie się zachowuje, robi coś na złość rodzicom lub lekceważy normy.

Trudności spowodowane kłopotami z nadruchliwością, uczeń z ADHD:

  • ma trudności z usiedzeniem w miejscu, chodzi po klasie lub jest nadmiernie ruchliwość w miejscu siedzenia,
  • nadmierna gadatliwy, hałaśliwy, znacząco głośniejszy od swoich rówieśników, biega na przerwie,
  • musi rozładować swój niepokój ruchowy wierci się w ławce, chodzi po klasie – co może przeszkadzać w skupieniu innym dzieciom
  • u starszych dzieci i nastolatków może to ograniczyć się do wiercenia, kręcenia się na krześle, rysowania, obgryzania długopisu lub poczucia wewnętrznego niepokoju
  • jego aktywność zwykle jest dość chaotyczna, nie służy określonemu celowi.

Trudności spowodowane kłopotami z impulsywnością, uczeń z ADHD:

  • trudności z regulowaniem emocji,
  • przerywa nauczycielowi i dzieciom bez czekania na swoją kolej podczas odpowiedzi,
  • ma trudności z czekaniem na swoją kolej, odpowiada zanim pytanie zostanie zadane do końca, rozpoczyna zadania bez całkowitego zrozumienia instrukcji,
  • ma kłopoty z działaniem w grupie,
  • z powodu swojej impulsywności nie przewiduje konsekwencji – łatwo może zatem ulec wypadkowi,
  • łatwo go podpuścić, sprowokować – często staje się kozłem ofiarnym lub błaznem klasowym,
  • wykonuje czynności bez zastanowienia,
  • nie przewiduje konsekwencji swojego działania,
  • szybciej zadziała niż pomyśli,
  • ma trudności w uczeniu się z wcześniejszych doświadczeń oraz ogólnych zasad,
  • jest niewolnikiem „już” i „zaraz”,
  • ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej.

Czego potrzebuje uczeń z ADHD?

  • Ustrukturyzownaego środowiska i określonej organizacji pracy.
  • Stosowania „okularów” na objawy umożliwiających radzenie sobie z ich konsekwencjami, tak aby uczeń z ADHD mógł w pełni korzystać ze swojego potencjału intelektualnego.
  • Stosowania odpowiedniego systemu wzmocnień, pochwał „terapeutycznych”.
  • Konsekwencji i przewidywalności w postępowaniu.
  • Ustalenia obowiązującego systemu przywilejów, norm, zasad i konsekwencji.

Podsumowując, w pracy z uczniem z ADHD, w zależności od rodzaju trudności powinniśmy wprowadzać różne sposoby pomocy, interwencje i oddziaływania.

Deficyty poznawczych, czyli trudności w obrębie funkcji wykonawczychredefiniowanie celu pracy, np. nagradzamy wysiłek zamiast efektu końcowego
Objawy ADHDSpecyficzne strategie radzenia sobie, na przykład dostosowania wynikające z zakresu uwagi, ograniczanie napływu bodźców, zaopiekowanie potrzeby ruchu
Zachowania niepożądaneSystemy przywilej, zasada, konsekwencja Wygaszanie zachowań poprzez stosowanie odpowiednich technik
Wybuchy agresjiStrategie radzenia sobie z wybuchem Strategie radzenia sobie z różnymi rodzajami agresji

Nasi specjaliści przygotowali zróżnicowaną ofertę szkoleń w ramach Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli dotyczące różnych tematów związanych z ADHD dla:

  • specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznej z zakresu diagnozy, obrazu klinicznego i metod terapeutycznych i określania odpowiednich zaleceń i dostosowań,
  • nauczycieli z zakresu obrazu klinicznego i specyfiki pracy dydaktycznej i wychowawczej z uczniem z tym zaburzeniem i objawami towarzyszącymi.