Według klasyfikacji ICD-10 zespół Aspergera (ZA) wchodzi w skład całościowych zaburzeń rozwoju, które określamy jako zaburzenia neurobehawioralne. Oznacza to, że ich przyczyny są ściśle związane z ośrodkowym układem nerwowym a objawy możemy wyłącznie zaobserwować pod postacią określonych zachowań. ZA charakteryzuje się jakościowymi nieprawidłowościami we wzajemnych interakcjach społecznych, a także obecnością ograniczonych, powtarzalnych i stereotypowych zachowań. To co istotne i odróżnia osoby z ZA od osób z autyzmem dziecięcym to brak opóźnienia i upośledzenia rozwoju mowy i funkcji poznawczych. Oznacza to, że pomimo poziomu intelektualnego co najmniej w normie, a często ponad przeciętnego, osoby z ZA mają trudności w standardowym sposobie funkcjonowania społecznego – przede wszystkim w zakresie komunikowania się werbalnego i niewerbalnego, rozumienia i uwzględniania perspektywy drugiej osoby i regulowania zachowania w zależności od zmieniających się warunków w otoczeniu.
Zespół Aspergera jest jednym z zaburzeń neurorozwojowych oznacza, to że wiąże się z trudnościami w nabywaniu i wykonywaniu określonych funkcji poznawczych, motorycznych, językowych i społecznych. Te różnice dotyczą różnych aspektów i dziecko z ZA może inaczej przetwarzać informacje, na różnych poziomach:
- sensorycznym – nadwrażliwości, niedowrażliwości, biały szum,
- poznawczym – na przykład nadselektywność bodźca, zaburzenia funkcji uwagowych, myślenie nadmiernie konkretne, myślenie czarno-białe,
- językowym i społecznym – język konkretny, dosłowny, trudności z rozumieniem metafor, powiedzeń, nieformalnych zasad postępowania czy oczekiwań społecznych etc,
- motorycznym – zaburzenia koordynacji, lateralizacji, motoryki małej czy zdolności do naśladowania.
Te różnice skutkują innymi reakcjami czy zachowaniami różniącymi się od standardowo oczekiwanych, co często stanowi wyzwanie dla specjalisty nauczyciela, psychologa czy pedagoga pracującego w szkole lub w poradni.
W jaki sposób dotrzeć, pomóc i wspierać ucznia z ZA? Przede wszystkim wzbogacić swoją wiedzę na temat funkcjonowania ucznia z ZA. Każde dziecko ze zdiagnozowanym ZA jest inne, nie ma dwójki takich samych dzieci pod względem natężenia i ekspresji objawów.
To co najbardziej wpływa negatywnie na funkcjonowanie dziecka z Zespołem Aspergera w szkole:
Ze strony szkoły:
- Przeładowanie sensoryczne wynikające ze zbyt dużej ilości osób, głośnych dzwonków itd
- Brak struktury na lekcji w zakresie uporządkowania materiału, komunikowania się i sposobu przekazywania materiału szkolnego;
- Niewłaściwe dostosowania, brak zindywidualizowania planów terapeutyczno-edukacyjnych;
- Trudności ze zindywidualizowanym dostosowaniem do potrzeb i możliwości komunikacyjnych ucznia;
Ze strony ucznia:
- Trudności z komunikacją, nawiązywaniem i podtrzymywaniem rozmowy,
- Komunikacja zbyt dosłowna, „szczera”, opinie wyrażane „nie w tym momencie”, monologowanie;
- Trudności w relacjach z rówieśnikami;
- Mała elastyczność w zachowaniu, trudności z regulacją zachowania w zależności od zmieniających się wymagań środowiska
- Trudności z regulacją pobudzenia emocjonalnego, nieprzewidywalność reakcji w percepcji otoczenia
- Brak właściwego postrzegania niebezpieczeństwa, zagrożenia, odległości, wysokości etc.
- Trudności z przyjmowaniem perspektywy drugiej osoby, wynikające z deficytów w tzw. teorii umysłu, co skutkuje innymi niż oczekiwane, standardowe reakcje na sytuacje społeczne;
- Zaburzenia jakościowe komunikacyjne: pragmatyczne, czyli używanie języka w kontekście społecznym; semantyczne (różne znaczenia tych samych słów „zamek”, „zdjęcie”) i prozodyczne obejmujące niewłaściwe ton, tempo, zróżnicowanie pod względem intencji wypowiedzi.
- Reakcje na bodźce sensoryczne.
W obszarze umiejętności szkolnych, niezależnie od poziomu intelektualnego uczniowie z Zespołem Aspergera mogą mieć trudności wynikające ze specyfiki funkcjonowania poznawczego, przejawiające się trudnościami:
- ze spajaniem, łączeniem napływających informacji w całość, ze względu na tzw. słabą centralną koherencję i rozumieniem treści abstrakcyjnych, co wpływa na rozumienie tekstów, interpretację przyswajanych treści, rozwiązywanie problemów, korzystanie z informacji zwrotnej i wnioskowanie na temat sytuacji,
- planowaniem i organizacją pracy, co przejawia się trudnościami podobnymi jak u uczniów z ADHD, z dotrzymywaniem terminów, przygotowywaniem prac domowych czy nawet samodzielnym pakowaniem plecaka szkolnego
- z teorią umysłu, co przejawia się w szczególności trudnościami w przyjmowaniu perspektywy drugiej osoby, czyli „jeśli ja tak myślę to inni też tak myślą”, czy myśleniu o „myśleniu” innych ludzi.
Specyficzny sposób przetwarzania poznawczego może przejawiać się także pod postacią mocnych stron, do których możemy między innymi zaliczyć:
- umiejętności analityczne,
- uważność na szczegóły i detale,
- dobrą pamięć wzorkową, myślenie obrazami, ułatwione tworzenie reprezentacji wizualnych, lepsza organizacja wzrokowo-przestrzenna,
- wysokie możliwości w poszukiwaniu niestandardowych i nowatorskich rozwiązań problemów.
Nasi specjaliści przygotowali zróżnicowaną ofertę szkoleń w ramach Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli dotyczące różnych tematów związanych ze zaburzeń ze spektrum autyzmu dla:
- specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznej z zakresu diagnozy, obrazu klinicznego i metod terapeutycznych i określania odpowiednich zaleceń
- nauczycieli z zakresu obrazu klinicznego i specyfiki pracy dydaktycznej i wychowawczej z uczniem z tym zaburzeniem.
