Postęp w medycynie onkologicznej pozwala na coraz skuteczniejsze metody leczenia, jednak sama terapia farmakologiczna i chirurgiczna to nie wszystko. Kompleksowa opieka nad osobami chorymi na nowotwory wymaga podejścia holistycznego, obejmującego wsparcie psychologiczne. Choroby nowotworowe są poważnym wyzwaniem zdrowotnym i społecznym, co potwierdzają statystyki. W 2022 roku w Krajowym Rejestrze Nowotworów odnotowano 181,3 tys. nowych przypadków zachorowań oraz 96 tys. zgonów spowodowanych nowotworami. W obliczu rosnącej liczby pacjentów konieczne staje się wprowadzenie kompleksowego modelu leczenia, który uwzględnia również opiekę psychologiczną nad chorymi i ich rodzinami.
Przyszłość onkologii – wzrastająca liczba zachorowań
Nowotwory złośliwe są obecnie drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce, ale prognozy sugerują, że w najbliższych latach mogą stać się główną przyczyną zgonów, wyprzedzając choroby układu krążenia. Wzrost zachorowalności związany jest z procesem starzenia się społeczeństwa oraz czynnikami takimi jak zanieczyszczenie powietrza, niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) liczba nowych przypadków nowotworów w Polsce może wzrosnąć o 25-30% do 2040 roku. To oznacza, że system ochrony zdrowia będzie musiał sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na usługi onkologiczne, w tym na wsparcie psychologiczne.
W obliczu tych prognoz kluczowe staje się nie tylko doskonalenie metod diagnostyki i leczenia, ale także rozwój kompleksowej opieki nad pacjentami, uwzględniającej ich potrzeby psychiczne i emocjonalne. Choroba nowotworowa niesie ze sobą ogromny stres, lęk i niepewność, które mogą negatywnie wpływać na skuteczność terapii oraz jakość życia pacjentów. Wsparcie psychologiczne, zarówno dla chorych, jak i ich rodzin, powinno stać się integralnym elementem systemu opieki zdrowotnej, pomagając pacjentom lepiej radzić sobie z diagnozą, leczeniem oraz powrotem do codziennego życia.
Najczęstsze nowotwory w Polsce
Wśród mężczyzn najczęściej diagnozowanym nowotworem jest rak prostaty (23,3%), a zaraz po nim rak płuca (13,7%) – ten ostatni pozostaje główną przyczyną zgonów nowotworowych. Trzecim najczęstszym nowotworem jest rak jelita grubego (11,7%), z tendencją wzrostową.
U kobiet dominującym nowotworem jest rak piersi, jednak rak płuca stał się główną przyczyną zgonów nowotworowych u kobiet (17,9%), wyprzedzając raka piersi (14,9%). Kolejnym częstym nowotworem jest rak jelita grubego (11,8%).
Regionalnie największą zachorowalność odnotowuje się w województwach wielkopolskim, śląskim i kujawsko-pomorskim, natomiast najmniej przypadków w województwach podkarpackim i lubelskim.
Na zróżnicowanie regionalne zachorowalności mogą wpływać czynniki środowiskowe, takie jak poziom zanieczyszczenia powietrza, a także styl życia mieszkańców, w tym nawyki żywieniowe i poziom aktywności fizycznej. Ponadto, dostępność badań profilaktycznych oraz świadomość zdrowotna w poszczególnych regionach również mogą odgrywać istotną rolę w wykrywaniu nowotworów na wczesnym etapie. W związku z tym kluczowe jest promowanie profilaktyki oraz wczesnej diagnostyki nowotworów, co może przyczynić się do zmniejszenia śmiertelności i poprawy wyników leczenia.
Psychoonkologia w Europie Zachodniej i USA
W krajach Europy Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych wsparcie psychologiczne jest standardem w leczeniu onkologicznym. W USA pacjenci onkologiczni otrzymują opiekę psychologiczną, dietetyczną i rehabilitacyjną w wyspecjalizowanych centrach. W Niemczech psychoonkologia jest powszechna, a pacjenci mają dostęp do psychologa na każdym etapie leczenia. We Francji działa sieć ośrodków psychoonkologicznych wspieranych przez państwo, natomiast w Skandynawii psychoonkologowie stanowią stały element zespołów medycznych.
W Polsce brakuje jeszcze tak kompleksowego podejścia, ale wprowadzenie podobnych rozwiązań może znaczenie poprawić jakość życia pacjentów.
Choć w Polsce wsparcie psychologiczne dla pacjentów onkologicznych nie jest jeszcze standardem, to stopniowo rośnie świadomość jego znaczenia. Coraz więcej placówek medycznych zaczyna wdrażać programy psychoonkologiczne, a specjaliści podkreślają konieczność integracji opieki psychologicznej z leczeniem onkologicznym. Kluczowym wyzwaniem pozostaje jednak niedostateczna liczba psychoonkologów oraz ograniczone finansowanie takich usług. Wzorem krajów zachodnich, rozwój kompleksowego wsparcia psychologicznego w Polsce mógłby nie tylko poprawić komfort pacjentów, ale także wpłynąć pozytywnie na efektywność terapii onkologicznych.
Znaczenie wsparcia psychologicznego
Diagnoza nowotworu to ogromny stres, który może prowadzić do depresji, stanów lękowych i problemów w relacjach. Odpowiednie wsparcie psychologiczne pomaga pacjentom radzić sobie ze stresem, poprawia jakość ich życia i może mieć pozytywny wpływ na skuteczność leczenia.
Pomoc psychologiczna pozwala pacjentom lepiej zrozumieć i zaakceptować swoją sytuację, a także rozwijać strategie radzenia sobie z lękiem i niepewnością. Wsparcie to jest istotne nie tylko na etapie diagnozy, ale również w trakcie leczenia i rekonwalescencji, gdy chorzy mierzą się z fizycznymi i emocjonalnymi skutkami terapii. Ponadto, odpowiednia opieka psychologiczna może pomóc rodzinom pacjentów, które często również doświadczają silnego stresu i potrzebują wskazówek, jak wspierać bliską osobę w walce z chorobą. Integracja psychoonkologii z leczeniem onkologicznym może więc przynieść korzyści zarówno pacjentom, jak i ich otoczeniu.
Potrzeba kształcenia specjalistów psychoonkologii
Rosnąca świadomość potrzeby wsparcia psychologicznego sprawia, że konieczne jest przygotowanie nowych specjalistów. W Polsce powinno pracować około 3-5 tys. psychoonkologów, jednak ich liczba nie przekracza 1 tys.
Jednym z kroków w tym kierunku jest kurs psychoonkologii organizowany przez Centrum CBT EDU we współpracy z NEO Hospital. Program szkolenia obejmuje:
- psychologiczne aspekty diagnozy i leczenia nowotworów,
- strategie radzenia sobie ze stresem i lękiem,
- komunikację z pacjentami i ich rodzinami,
- rolę wsparcia emocjonalnego w terapii,
- zagadnienia etyczne w psychoonkologii.
Dzięki takiej edukacji specjaliści mogą skuteczniej pomagać chorym w adaptacji do nowej rzeczywistości i łagodzeniu negatywnych skutków leczenia. Wiedza na temat nowoczesnych metod terapeutycznych oraz strategii radzenia sobie ze stresem pozwala im dostosować opiekę do indywidualnych potrzeb pacjentów. Ponadto, właściwa edukacja wspiera budowanie relacji opartej na zaufaniu, co ma kluczowe znaczenie w procesie leczenia. Świadome podejście do rehabilitacji i profilaktyki pozwala również na poprawę jakości życia chorych oraz ich rodzin, pomagając im lepiej funkcjonować w codziennym życiu.
Psychoonkologia w strategii UE
Unia Europejska w ramach Europejskiego Planu Walki z Rakiem kładzie nacisk nie tylko na profilaktykę i leczenie nowotworów, ale także na wsparcie psychologiczne pacjentów. Wprowadzenie holistycznej opieki nad pacjentami onkologicznymi, uwzględniającej zarówno leczenie, jak i wsparcie psychiczne, jest kluczowe dla poprawy wyników terapii i jakości życia pacjentów. Rozwój psychoonkologii w Polsce to krok w stronę nowoczesnej i kompleksowej opieki zdrowotnej.
Regularne konsultacje psychologiczne pomagają pacjentom radzić sobie ze stresem, lękiem i depresją, które często towarzyszą chorobie nowotworowej. Dodatkowo, wsparcie emocjonalne dla rodzin pacjentów odgrywa istotną rolę w procesie leczenia, pomagając im lepiej zrozumieć potrzeby swoich bliskich i skuteczniej im towarzyszyć. Inwestycja w edukację i szkolenia specjalistów z zakresu psychoonkologii pozwala na skuteczniejsze wdrażanie indywidualnych strategii terapeutycznych, co przekłada się na większy komfort pacjentów i lepsze rokowania w walce z chorobą.
