Mikrobiota

Mikrobiota jelitowa pełni kluczową rolę nie tylko w procesach trawiennych, ale również m.in. w istotnym stopniu moduluje procesy metaboliczne. Ponadto, będąc jednym z elementów osi mózgowo-jelitowej, wpływa w dużej mierze na funkcjonowanie mózgu, a tym samym na procesy poznawcze. Psychobiotyki modulujące mikrobiotę jelitową obniżają poziom kortyzolu we krwi, zmniejszają intensywność lęku i wspierają stabilność nastroju. Nowe badania pokazują, że skład mikroorganizmów ma jednak nie tylko wpływ na szeroko pojęte zdrowie fizyczne i psychiczne, ale również na skuteczność farmakoterapii. Na szczególną uwagę zasługują leki stosowane w psychiatrii, które często charakteryzuje niekorzystny profil metaboliczny. Liczne opracowania kliniczne dowiodły, że psychofarmaceutyki działając przeciwdrobnoustrojowo, wywołują istotne zmiany w liczebności głównych typów mikroorganizmów jelitowych, czego konsekwencją są zaburzenia metaboliczne. Ponadto coraz więcej badań potwierdza, że mikrobiota odgrywa ważną rolę np. w przyswajalności danego leku, modulując tym samym jego skuteczność. Modulacja i stabilizacja mikrobioty wydają się obiecującym kierunkiem dalszych poszukiwań możliwości radzenia sobie z zaburzeniami metabolicznymi podczas psychofarmakoterapii, które to w głównej mierze prowadzą do przerwania leczenia, co z kolei jest negatywne w skutkach, jeśli chodzi o przebieg chorób psychicznych. Nie ulega więc wątpliwości, że dogłębna analiza mikrobioty ma potencjał do zwiększenia indywidualnej reakcji na psychofarmaceutyki. Poza tym może umożliwić ona dobór odpowiednich prebiotyków, probiotyków czy niezbędnych w opiece psychiatrycznej psychobiotyków, które powinny być jednym z filarów terapii celowanej, umożliwiającej optymalne leczenie pacjenta w ujęciu holistycznym. Celem opracowania jest przedstawienie znaczenia mikrobioty jelitowej w zaburzeniach psychicznych ze szczególnym uwzględnieniem stresu oraz możliwości zastosowania jej modulacji w terapii tych zaburzeń.

Stres to dynamiczna relacja pomiędzy człowiekiem a danymi okolicznościami, do których próbuje się on przystosować. O uznaniu relacji za stresową zawsze decyduje subiektywna ocena jednostki, a nie obiektywne cechy danej sytuacji. Duże nasilenie stresu jest nieodłącznym elementem każdej choroby psychicznej. Stres w początkowej fazie i umiarkowanym nasileniu jest czynnikiem motywującym i prowadzi do skutecznej aktywacji procesów psychologicznych. Dopiero pod wpływem przedłużającego się i silnego stresu następuje pogorszenie czynności psychicznych. Gdy taki stan się utrzymuje lub natężenie stresu gwałtownie wzrasta, dochodzi do tak zwanej fazy destrukcyjnej stresu, w której dochodzi do wyczerpania zasobów energetycznych i upośledzenia funkcji poznawczych oraz wykonawczych. Model odporności na stres stworzono na podstawie teorii psychologicznej, mówiącej o zależności pomiędzy wewnętrznymi predyspozycjami, czynnikami zewnętrznymi a podatnością (odpornością) na stres, która wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na różne choroby, w tym też choroby psychiczne. Predyspozycje wewnętrzne to m.in. czynniki genetyczne, biologiczne, komórkowe oraz skład mikrobioty jelitowej. Do czynników zewnętrznych, nazywanych też buforującymi, zalicza się różne czynniki psychospołeczne, takie jak poczucie bezpieczeństwa, stabilność finansowa, uregulowany tryb życia czy wykształcenie. To właśnie całość czynników wewnętrznych i zewnętrznych determinuje podatność danej osoby na stres, przy czym to predyspozycje wewnętrzne pełnią w tym procesie decydującą rolę i są podwaliną dla wzorców zachowań i radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Mikrobiota jelitowa jest jednym z podstawowych czynników wewnętrznych chroniących przed stresem. Ilość bakterii w jelitach jest podobna do ilości komórek ludzkiego organizmu. Mikrobiota może uczestniczyć w procesach metabolicznych oraz syntezie neurotransmiterów. Między innymi za pomocą tych mechanizmów jelito komunikuje się z mózgiem, tworząc tak zwaną oś mózgowo-jelitową. Psychobiotyki są to bakterie probiotyczne, które oddziałują na oś mózgowo-jelitową, a tym samym wywierają korzystny wpływ na szeroko pojęte zdrowie psychiczne. Psychobiotyki obniżają stężenie kortyzolu we krwi, łagodzą dolegliwości żołądkowo-jelitowe, zmniejszają intensywność lęku i wspierają stabilność nastroju, co jest niezwykle ważne w pracy terapeutycznej. Psychobiotyki nie są lekami, a zatem mogą być zalecane przez psychoterapeutów oraz stosowane niezależnie od wieku. Psychobiotyki mogą być stosowane profilaktyczne u osób narażonych na stres, a także wspomagająco przy farmakoterapii psychiatrycznej, wspomagają działania leków przeciwdepresyjnych oraz ograniczają metaboliczne działania niepożądane związane z farmakologicznym leczeniem schizofrenii. Dzięki modulacji mikrobioty jelitowej i zastosowaniu psychoterapii możemy kompleksowo poprawić zdolność pacjenta do radzenia sobie w potencjalnie stresujących sytuacjach, chroniąc go przed dekompensacją psychiczną.