Samookaleczenia (samouszkodzenia) stanowią złożony problem, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Postępowanie w tych przypadkach wymaga szczególnej uwagi i zrozumienia, a algorytm działań powinien być starannie dostosowany do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. Poniżej przedstawiamy algorytm postępowania w przypadku samookaleczeń bez intencji samobójczych u dzieci i młodzieży.
W sytuacji, gdy dziecko lub nastolatek zgłasza lub istnieje podejrzenie o dokonywanie samookaleczeń, postępowanie obejmuje następujące kroki:
- Pierwszym etapem jest dokładna ocena obrażeń wynikających z samouszkodzeń.
- Następnie przeprowadza się analizę intencji związanych z ewentualnym samobójstwem.
- Kolejnym krokiem jest kompleksowa ocena różnych aspektów związanych z samookaleczeniem.
- Wreszcie podejmuje się konkretne działania, dostosowane do zgłoszonych lub zidentyfikowanych trudności.
Powiadomienie rodziców/opiekunów:
- Ze względu na potencjalne zagrożenie zdrowia i życia, należy powiadomić rodziców/opiekunów o samookaleczeniach.
- Sposób przekazania informacji powinien być ustalany indywidualnie, uwzględniając dobro pacjenta.
Ocena konieczności interwencji medycznej:
- W przypadku stwierdzenia konieczności interwencji lekarskiej, wskazać konkretne miejsce, gdzie pomoc może zostać udzielona.
- W przypadku niepełnoletnich, zobowiązać rodziców/opiekunów do udania się we wskazane miejsce.
Ocena myśli suicydalnych:
- Konieczność oceny ewentualnych myśli samobójczych.
- Określenie ryzyka podjęcia próby samobójczej i podjęcie działań adekwatnych do poziomu tego ryzyka.
Ocena stanu psychologicznego:
- W przypadku chronicznych, nawracających, nietypowych lub ciężkich samookaleczeń, przeprowadzenie oceny stanu psychicznego.
- Badanie psychiatryczne z ukierunkowaniem na wykrycie obecności zaburzeń psychicznych i ich ewentualne leczenie.
Ocena wzorców samookaleczeń:
- Analiza elementów podlegających ocenie, takich jak liczba ran, częstość epizodów, miejsce, wzór ran, użyte narzędzia itp.
- Ustalenie powtarzalnych wzorców i czynników spustowych.
Opracowanie konceptualizacji problemu:
Wypracowanie kompleksowej konceptualizacji problemu, uwzględniającej czynniki ryzyka i spustowe, zasoby i słabe strony pacjenta, rodziny oraz otoczenia społecznego.
Psychoedukacja:
- Prowadzenie działań psychoedukacyjnych skierowanych zarówno do dziecka/adolescenta, jak i rodziców/opiekunów.
- Przekazywanie informacji na temat objawów, czynników ryzyka, metod postępowania i zakresu wsparcia.
Działania terapeutyczne:
Indywidualne dostosowanie działań terapeutycznych do zgłoszonych lub zidentyfikowanych trudności.
Leczenie farmakologiczne w przypadku występowania zaburzeń psychicznych.
Hospitalizacja w wypadku wysokiego ryzyka:
Rozważenie hospitalizacji w oddziale całodobowym z intensywnym leczeniem stacjonarnym w przypadku wysokiego ryzyka samobójstwa, chronicznych samouszkodzeń lub istnienia poważnych zaburzeń psychicznych.
Ważne jest, aby każdy przypadek samookaleczeń był traktowany indywidualnie, a podejście terapeutyczne uwzględniało zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne pacjenta. Skoordynowane działania zespołu terapeutycznego, w tym lekarzy, psychologów i rodziców, są kluczowe dla skutecznego wsparcia i leczenia dzieci i młodzieży dokonujących samookaleczeń.
