Poszanowanie wolności, godności i niezależności stanowi niezbywalny fundament relacji międzyludzkich, szczególnie w kontekście nieletnich, objętych szczególną opieką osób wykonujących zawody zaufania publicznego. Ochrona dobra małoletnich jest zagwarantowana w licznych aktach prawnych, których znajomość staje się kluczowa w efektywnej pracy terapeuty środowiskowego.
Funkcja tajemnicy zawodowej
Tajemnica zawodowa jest jednym z filarów zawodów zaufania publicznego, zwłaszcza w obszarze zawodów medycznych związanych z ochroną zdrowia psychicznego. Jej istotną rolą jest chronienie poufności informacji, co wynika bezpośrednio z przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Artykuły 30, 31, 47 i 51 Konstytucji stanowią fundamenty, które nakładają na pracowników służby zdrowia obowiązek zachowania tajemnicy w zakresie informacji dotyczących pacjentów.
Regulacje dotyczące tajemnicy zawodowej
Tajemnica zawodowa ma zarówno wymiar prawny, jak i etyczny. W kontekście psychologów, podstawową regulacją prawną dotyczącą obowiązku zachowania tajemnicy jest art. 14 Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. o zawodzie psychologa. Dodatkowe zobowiązania obejmują także art. 13 Ustawy o prawach pacjenta oraz art. 50 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.
Dyspensa od tajemnicy
Mimo istnienia tajemnicy zawodowej, istnieją sytuacje, w których przekazanie informacji jest dopuszczalne. Na przykład, przekazanie poufnych informacji lekarzowi sprawującemu opiekę nad pacjentem jest uzasadnione, gdy zachowanie tajemnicy stanowiłoby zagrożenie dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób. Ponadto, w kontekście przemocy w rodzinie, ujawnienie informacji jest dopuszczalne, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.
Przemoc w rodzinie jako przestępstwo
Przemoc w rodzinie stanowi poważne naruszenie praw i dóbr osobistych członków rodziny. Definiuje się ją jako umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste, narażając ofiarę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, godności, nietykalności cielesnej, wolności, czy powodujące szkody fizyczne lub psychiczne. Sprawca przemocy naraża zdrowie ofiary na poważne szkody, a czasem zagraża jej życiu.
Przestępstwa związane z przemocą w rodzinie
Kodeks Karny przewiduje różne sankcje dla sprawców przemocy w rodzinie. Artykuł 207 KK sankcjonuje znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad osobą nieporadną ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny. Sankcje obejmują kary pozbawienia wolności, a ich surowość zależy od okoliczności czynu.
Ochrona dziecka jako priorytet
W przypadku przestępstw związanych z przemocą w rodzinie, szczególną uwagę przywiązuje się do ochrony dzieci. Przestępstwa takie, jak znęcanie się, porzucenie, uprowadzenie, czy wykorzystanie seksualne, jeśli dotyczą nieletnich, są karane surowiej. Kodeks Karny przewiduje ściganie z urzędu, co oznacza, że organy państwowe (Policja, Prokuratura) prowadzą postępowanie niezależnie od wniosku poszkodowanego.
Praca terapeuty środowiskowego w obszarze przemocy w rodzinie wymaga nie tylko wiedzy psychologicznej, ale także biegłej znajomości aktów prawnych, regulujących ochronę dobra małoletnich i tajemnicy zawodowej. Skuteczne działania terapeutyczne muszą opierać się na poszanowaniu praw pacjenta, a jednocześnie na skutecznej współpracy z organami ścigania w przypadkach przemocy domowej. Posiadanie tej wiedzy i umiejętności to klucz do skutecznej pomocy ofiarom przemocy i budowania bezpiecznych środowisk.
