Zdrowie psychiczne jest nieodłączną częścią ogólnego dobrostanu jednostki, a jego wspieranie staje się coraz istotniejszym elementem działań społecznych. W tym kontekście, profilaktyka zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży zajmuje kluczowe miejsce, skupiając się zarówno na populacji ogólnej, jak i na jednostkach czy grupach o zwiększonym ryzyku.
Promocja zdrowia psychicznego:
Promocja zdrowia psychicznego to kompleksowe działania, których celem jest wzmocnienie zdrowia psychicznego, poprawa samopoczucia oraz jakości życia społeczności, grup, i jednostek. Włącza ona zarówno środowiska edukacyjne, jak i społeczności lokalne, starając się działać na wielu poziomach profilaktyki.
Rodzaje Profilaktyki:
Profilaktyka uniwersalna:
Profilaktyka uniwersalna skierowana jest do całych populacji, niezależnie od indywidualnego ryzyka wystąpienia problemów psychicznych. Jej głównym celem jest eliminowanie bądź zmniejszanie czynników ryzyka sprzyjających zaburzeniom psychicznym w danej społeczności.
Profilaktyka selekcjonowana:
Profilaktyka selektywna ukierunkowana jest na jednostki lub grupy zwiększonego ryzyka. Działa na rzecz osób narażonych na specyficzne czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia problemów zdrowia psychicznego. Przykładowe działania obejmują programy edukacyjne i wsparcie dla dzieci pochodzących z rodzin narażonych na trudności życiowe.
Profilaktyka wskazująca:
Profilaktyka wskazująca kieruje się do jednostek, które wykazują wczesne symptomy zaburzeń psychicznych, ale jeszcze nie spełniają kryteriów diagnostycznych. Przykłady to zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci przejawiających agresję czy interwencje wobec uczniów eksperymentujących z substancjami psychoaktywnymi.
Programy polityki zdrowotnej:
Istotne dokumenty określające programy polityki zdrowotnej w dziedzinie psychoprofilaktyki obejmują:
- Zdrowie dla Wszystkich 2000
- Narodowy Program Zdrowia 1995–2005
- Program Ochrony Zdrowia Psychicznego Health 21
- Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego z 19 sierpnia 1994 r. (Dz.U. nr 111, poz. 535) oraz zmiana z 01.07.2005 r. (Dz.U. nr 141 z dnia 29.07.2005 r.).
Psychoprofilaktyka stanowi obszar badań naukowych i praktyki, obejmujący zarówno czynniki wspomagające zdrowie, jak i te, które mogą prowadzić do patologii. W kontekście zdrowia psychicznego, działania psychoprofilaktyczne nazywane są propagowaniem higieny psychicznej lub prewencją.
Stopnie prewencji:
Prewencja I stopnia:
Działania skierowane do określonych grup ryzyka, takich jak nowo narodzone dzieci z rodzicami o negatywnej postawie, dzieci z rodzin rozbitych, czy osoby pracujące w warunkach znacznego obciążenia psychofizycznego.
Prewencja II stopnia:
Stosowana po wczesnym wykryciu zaburzeń psychicznych, ma na celu powstrzymanie rozwoju tych zaburzeń i skrócenie czasu ich trwania. Obejmuje formy psychoterapii, farmakoterapii, oraz działania środowiskowe.
Prewencja III stopnia:
Zapobieganie skutkom przebytej choroby, hospitalizacji i nawrotom. Działań prewencyjnych na tym etapie dokonuje się poprzez wielostronną opiekę zdrowotną oraz współpracę z innymi instytucjami, takimi jak opieka społeczna.
Warto zaznaczyć, że promocja zdrowia psychicznego i profilaktyka współdziałają, a wiele działań z obszaru promocji zdrowia staje się integralną częścią edukacyjnych programów profilaktycznych. Jednoczesne zaangażowanie społeczności, instytucji edukacyjnych, rodziców i samych młodych ludzi jest kluczem do skutecznej prewencji zaburzeń psychicznych, tworząc społeczeństwo, w którym zdrowie psychiczne jest priorytetem.
