Zdrowie psychiczne stanowi kluczowy element ogólnego dobrostanu człowieka, obejmujący aspekty emocjonalne, psychologiczne i społeczne. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie to nie tylko brak choroby, ale również pełny dobrostan fizyczny, umysłowy i społeczny. W tym artykule skupimy się na definicjach zdrowia psychicznego, czynnikach ryzyka i ochrony zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży oraz strategiach profilaktycznych.
Definicje zdrowia psychicznego
Zdrowie psychiczne, zgodnie z WHO, to „dobrostan, w którym jednostka realizuje swoje możliwości, potrafi poradzić sobie z różnorodnymi sytuacjami życiowymi, jest w stanie uczestniczyć w życiu społecznym oraz produktywnie pracować”. To więcej niż tylko brak objawów chorobowych; obejmuje także poczucie szczęścia, zadowolenia z życia i pozytywną samoocenę.
Koncepcje dobrostanu, takie jak ta Keyesa, uwzględniają dobre samopoczucie emocjonalne, psychologiczne i społeczne oraz pozytywne relacje z otoczeniem. Jednakże, różne podejścia do definicji zdrowia psychicznego podkreślają różnorodność indywidualnych doświadczeń i zdolność do adaptacji wobec zmian życiowych.
Czynniki ryzyka i ochronne
Paradygmat patogenetyczny analizuje czynniki ryzyka zaburzeń psychicznych, dzieląc je na biologiczne, psychologiczne i społeczno-kulturowe. Wpływają one jednocześnie, a jednostka może aktywnie wpływać na nie, co ma znaczący wpływ na zdrowie psychiczne. Model biopsychospołeczny uwzględnia tę wielość czynników.
Paradygmat salutogenetyczny kładzie nacisk na utrzymanie zdrowia. Jest to dynamiczny stan równowagi, gdzie jednostka reaguje na stresory, utrzymując optymalny poziom funkcjonowania. Zachowanie równowagi wymaga adaptacyjności, elastyczności i umiejętności radzenia sobie.
Składniki zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży
Jelinek i inni wskazują kluczowe składniki zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, takie jak zdolność do przeżywania i wyrażania emocji, pozytywna samoocena, szacunek wobec innych, poczucie bezpieczeństwa, zaufanie do siebie i świata, zdolność do funkcjonowania zgodnie z normą rozwojową oraz umiejętność budowania głębszych relacji.
Profilaktyka zaburzeń psychicznych
Profilaktyka zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży jest kluczowym obszarem działań społecznych. Wspieranie zdrowia psychicznego obejmuje promocję pozytywnych relacji, rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, edukację emocjonalną oraz tworzenie bezpiecznych środowisk.
Narzędzia oceny funkcjonowania
Globalna Ocena Funkcjonowania (GAF) oraz Children’s Global Assessment Scale (CGAS) to narzędzia oceny ogólnego poziomu funkcjonowania. Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) oraz WHO Disability Assessment Schedule (WHODAS 2.0) są używane do opisu stanu zdrowia i funkcjonowania.
Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży jest kluczowym elementem ich ogólnego dobrostanu. Zrozumienie czynników ryzyka, ochrony i składników zdrowia psychicznego umożliwia skuteczną profilaktykę. Działania społeczne, edukacja i wsparcie są niezbędne dla budowania zdrowych podstaw psychospołecznych młodego pokolenia.
